Δεν είμαι κριτικός κινηματογράφου αλλά ένιωσα βαθιά την ανάγκη να μοιραστώ στο δικό μου “ηλεκτρονικό χαρτί” το βίωμά μου κατά τη διάρκεια της θέασης της κινηματογραφικής ταινίας “Διάκος ο Ηρωομάρτυς” της παραγωγού εταιρείας Φιλότιμο Films. Η προβολή έγινε σήμερα στην γενέτειρα του Διάκου, Αρτονίνα Φωκίδας, στον τοίχο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου στην κεντρική πλατεία του χωριού. Πάνω από την επιφάνεια προβολής έστεκε ο Σταυρός της εκκλησίας και απέναντι στεκόταν αγέρωχη η μαρμάρινη προτομή του Διάκου.
Θέλω λοιπόν, ως απλός θεατής, να καταθέσω την εμπειρία μου και τις απότοκες σκέψεις μου πάνω στην ταινία.
Συντελεστές
Η ταινία είναι μια δημιουργία της Κινηματογραφικής ομάδας του πνευματικού κέντρου “Ο ΑΓΙΟΣ ΦΩΤΙΟΣ” της Ιεράς Μητροπόλεως Κίτρους, Κατερίνης και Πλαταμώνος. Αναζητώντας την επίσημη ιστοσελίδα της ταινίας συνειδητοποιεί κανείς το μεγάλο πλήθος των ερασιτεχνών συντελεστών. Το γεγονός και μόνο ότι η συμμετοχή των ηθοποιών ειδικώς συντελέστηκε σε ερασιτεχνικό επίπεδο αυξάνει τη σημασία της όλης παραγωγής.
Πλοκή
Η ταινία πραγματεύεται την βιογραφία του Αθανασίου Διάκου, από τη γέννηση έως και τη θανάτωσή του. Προχωρά παρουσιάζοντας τα σημαντικότερα σημεία της ζωής του στην παιδική ηλικία και στα ενήλικα χρόνια, τόσο ως μοναχός στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην Αρτοτίνα, όσο και ως αρματωλός στην Βοιωτία και στην Φθιώτιδα. Η ταινία δεν περιέχει ιδιαίτερες σκηνές βίας ουτε απεικονίζει αιματοχυσία με σκηνές μαχών σώμα με σώμα, προσφέρει όμως έντονες στιγμές συγκίνησης και έντασης, στοχεύοντας περισσότερο στην μεταφορά μηνυμάτων και στην πρόκληση διάθεσης ενδοσκόπησης στον θεατή παρά στον εντυπωσιασμό του.
Η δική μου εμπειρία και άποψη
Σε πολλά σημεία της ταινίας ένιωσα ρίγη συγκίνησης να διαπερνούν το σώμα μου και την ψυχή μου και αυθόρμητα δάκρυα ήρθαν ως μια “λύση” του δυνατού αυτού βιώματος. Η ταινία είναι δοσμένη απλά αλλά είναι μεστή νοημάτων και ανθρώπινων αξιών. Παρουσιάζει με τρόπο απλό την αγνή γενιά των ηρώων του 1821, χαρακτηριστικότατος εκπρόσωπος της οποίας είναι ο Διάκος. Ο Αθανάσιος Διάκος ονομάστηκε ηρωομάρτυς. Υπήρξε δηλαδή και ήρωας και μάρτυρας. Ήρωας είναι ο άνθρωπος ο οποίος θέτει το “εμείς” πάνω από το “εγώ”. Είναι ο άνθρωπος ο οποίος, ποθώντας την ελευθερία της υλικής του πατρίδας ως προϋπόθεση επιστροφής προς την άχραντη πνευματική πατρίδα, ρίχνεται στην μάχη των όπλων με εμφανή διάθεση αυτοθυσίας, αψηφώντας τον πόνο και τον θάνατο του υλικού σώματος. Μάρτυρας είναι ο άνθρωπος ο οποίος μαρτυρά με την παρουσία του την παρουσία του Θεού. Είναι ο άνθρωπος ο οποίος για να μαρτυρήσει την παρουσία αυτή, βιώνει μαρτυρικό πόνο σωματικό και ψυχικό. Ο πόνος αυτός δεν αφορά μόνο τα γιαταγάνια και τα καριοφίλια, αλλά και τις έμμεσες και άμεσες μάχες με τα πάθη και τους γνωστούς άγνωστους δαίμονες του Εγώ που επιβουλεύονται την ακεραιότητα της ύπαρξής του. Ο Διάκος πιστεύω πως κατάφερε στο επίγειο διάβα του να συγκεράνει την ιδιότητα του ήρωα και την ευλογία του μάρτυρα. Εκτός όμως από ηρωομάρτυς, και με βάση τα ιστορικά δεδομένα, ο Διάκος υπήρξε και πρωτομάρτυς της ελληνικής επανάστασης του 1821. Δεν είχε καλά καλά εκδηλωθεί η επανάσταση και σε μια από τις πρώτες κομβικές μάχες, αυτή στην γέφυρα της Αλαμάνας του Σπερχειού ποταμού, ο Διάκος θυσιάστηκε, σαν άλλος Λεωνίδας, κοντά στα στενά των Θερμοπυλών. Ας θυμηθούμε την φωνή του λίγο πριν από τη μάχη της Αλαμάνας, όπως μας την παρουσιάζει η ταινία, με την οποία προέτρεπε ενθέρμως τους συναγωνιστές του στην μάχη με το θρυλικό “Ελευθερία ή Θάνατος” του γένους των Ελλήνων.
Εμπνευστής και βασικός ενορχηστρωτής της ταινίας είναι ο αρχιμανδρίτης π. Παύλος Ντούρος, με τον οποίο είχα την χαρά να συνομιλήσω προσωπικώς μετά την προβολή της ταινίας. Ο λόγος του, το βλέμμα του και η αύρα του με οδήγησαν στην βιωματική συνειδητοποίηση ότι πρόκειται για έναν αγνό άνθρωπο της πίστης, έναν άνθρωπο του Θεού, ο οποίος εργάζεται με αγάπη για την μεταλαμπάδευση των αξιών του Χριστού, της Πίστεως και της Πατρίδος. Η παρουσία του αρχιμανδρίτη Παύλου ως σκηνοθέτη και σεναριογράφου πιστεύω ότι ενδυναμώνει μια τρίπτυχη δυναμική στη ταινία. Η τρίπτυχη αυτή δυναμική συνίσταται στην ιστορική/εθνική, στην συναισθηματική και στην πνευματική σκοπιά που προβάλλονται επιτυχώς μέσα από την ταινία. Όπως προείπα, δεν υπάρχει, κατά το συνηθισμένο στον κινηματογράφο, εστίαση σε σκηνές βίας ή έρωτα ή παθών και ίντριγκας. Υπάρχουν και αυτά τα στοιχεία αλλά σεμνά δοσμένα και με έμμετρο τρόπο. Η έμφαση δίνεται στην παρουσίαση της προσωπικότητας του Διάκου ως προτύπου ήρωος και μάρτυρος και στην παρουσίαση του εσωτερικού αγώνα των Ελλήνων για την μετάβαση από την πνευματική δουλεία στην πνευματική ελευθερία.
Θέλω σε αυτό το σημείο να επισημάνω ότι είναι εκπληκτικό και συγκινητικό το πλήθος και το βάθος των πνευματικών προεκτάσεων που επιτυγχάνει η ταινία, παραλληλίζοντας στιγμές της ζωής του Διάκου με αυτής του Χριστού. Ο Αθανάσιος Διάκος, σαν άλλος Ιησούς, ενώ στη ζωή του έχει ακολούθους που τον θαυμάζουν και τον επευφημούν, στις δύσκολες ώρες της Αλαμάνας βλέπει τους περισσότερους να αυτομολούν και να τον αφήνουν στην τύχη του. Αυτόν με τους λίγους πιστούς “μαθητές” του. Περνά στιγμές αγωνίας και του δίνεται η ευκαιρία να τα παρατήσει, να φύγει και αυτός και να διώξει οριστικά την αγωνία του πικρού “ποτηριού” του θανάτου που πλανάται δίπλα του. Περνά και αυτός τον δικό του κήπο της Γεσθημανή και τελικά αποφασίζει να μείνει και να θυσιαστεί, ώστε να εκτελεστεί το ευρύτερο σχέδιο της ελευθέρωσης του ελληνικού έθνους, όπως αυτό ήταν γραφτό να γίνει. Δίνει την τελευταία μάχη της ζωής του ανήμερα 23 Απριλίου 1821, ημέρα μνήμης του Μεγαλομάρτυρα και Τροπαιοφόρου Αγίου Γεωργίου. Μετά την παράδοσή του στους εχθρούς και δήμιούς του, ο Διάκος έχει μια στιγμή συνάντησης με τον πνευματικό στο κελί του και εκεί – σε μια ανατριχιαστικά συγκινητική στιγμή – εξομολογείται πριν οδηγηθεί στον θάνατο. Εκεί ζητάει την δύναμη του Θεού για να σταθεί δυνατά και σωστά απέναντι στους δήμιούς του. Από τον Άννα στον Καϊάφα, αντιμετωπίζει την οργή αλλά και την δολιότητα. Μέχρι την τελευταία στιγμή του ζητούν να αλλαξοπιστήσει, να ακυρώσει τα όσα είπε και έπραξε, να αλλάξει ρότα για να σώσει τον εαυτό του. Αυτός όμως, αταλάντευτος πλέον, αν και εν μέσω μεγάλων σωματικών πόνων, λέει το μεγάλο “ΟΧΙ” όπως κάθε γνήσιος αγωνιστής του πνεύματος, διότι “εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω”. Κι ας είναι η υλική ζωή τόσο γλυκιά, εφόσον όπως ο ίδιος λέει “για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα που ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι”. Εκείνος γνωρίζει πλέον την ηρωική μοίρα του και την ακολουθεί αγόγγυστα. Ακολουθεί η δημόσια διαπόμπευσή του με σκισμένα ρούχα στα σοκάκια της περιοχής με πλήθος κόσμου και με δεμένο στις πλάτες του το παλούκι, αυτό που τον κατέτρωγε στα όνειρά του ως αποτέλεσμα παιδικού ψυχικού τραύματος, εξαιτίας της εικόνας των ξύλινων παλουκιών που μετέφεραν οι Τούρκοι κατακτητές. Η διαπόμπευση στον δικό του Γολγοθά τον οδηγεί στον ανασκολοπισμό και απολύτως αντιστοίχως με την Σταύρωση του Χριστού, υπομένει τον μαρτυρικό θάνατο, πεθαίνοντας από δίψα και εσωτερική αιμορραγία, αργά και βασανιστικά. Και ένας καλός του παιδικός φίλος, ως άλλος Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, καταφέρνει να αιτηθεί το σώμα του για να το ενταφιάσει την τελευταία στιγμή αξιοπρεπώς. Έτσι φεύγει από την ζωή ο ήρωάς μας ο Διάκος, σε ηλικία ακριβώς 33 ετών, όπως και ο Χριστός!
Συνοψίζοντας, η ταινία “Διάκος ο Ηρωομάρτυς” είναι μια πολύ ποιοτική και όμορφη παραγωγή και η ευχή όλων μας είναι να γίνει ευρύτερα γνωστή και να προβληθεί σε όσα περισσότερα μέρη της Ελλάδος είναι εφικτό. Ευχή μας επίσης είναι να γίνουν κοινωνοί της ταινίας όσο γίνεται περισσότεροι νέοι άνθρωποι και παιδιά, διότι στον τόπο μας αυτή τη στιγμή υπάρχει μεγάλη δίψα για υγιή πρότυπα και πανανθρώπινες ηθικές αξίες. Τα σχολεία μας κλείνουν το ένα μετά το άλλο, η Ελλάδα ερημοποιείται και ο πληθυσμός της νοθεύεται. Βιώνουμε μια άνευ προηγουμένου επίθεση ομοιομορφοποίησης, διαγραφής μνημών, αποϊεροποίησης και αποχριστιανοποίησης της πατρίδας μας. Είθε οι λόγοι του Κοσμά του Αιτωλού, όπως και αυτοί αναφέρονται σε κάποια σκηνή της ταινίας από τον, μοναχό τότε, Διάκο να μην ξεχαστούν και να διατηρηθούν ως φωτεινός φάρος επιβίωσης και πνευματικής αντίστασης στα πιο δύσκολα που είναι μπροστά μας.
Η Αρτοτίνα, η Αλαμάνα, η Ελλάδα και το ελληνικό πνεύμα θρηνούν τον χαμό του ηρωομάρτυρα και πρωτομάρτυρα της επανάστασης, Αθανασίου Διάκου. Όταν τα δάκρυα στεγνώσουν όμως, έρχεται η ώρα της ενδοσκόπησης και του στοχασμού πάνω στα αθάνατα ιδανικά της Αγάπης, της Ανδρειοσύνης και της Ελευθερίας, σε στιγμές εγρήγορσης και αφύπνισης της συνειδητότητάς μας. Ας αποτίσουμε τον αναγκαίο φόρο τιμής στους ήρωες που έβγαλε αυτός ο τόπος και να μην ξεχνούμε ότι “έχει πολλούς Διάκους η Ελλάδα”, όπως σοφά λέει ο πρωταγωνιστής μας στον δήμιό του λίγες στιγμές πριν παραπεμφθεί προς μαρτυρικό θάνατο.
Η Ελλάδα ολάκερη σε κλαίει αλλά και σε δοξάζει. Τ’ακούς Διάκο; Καλή αντάμωση!
Αφιέρωμα 1
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Μουσική: Γιάννης Μαρκόπουλος
Ερμηνεία: Χαράλαμπος Γαργανουράκης & Λάκης Χαλκιάς
“Θητεία” 1974
Αφιέρωμα 2
Η μουσική σύνθεση στο Μοιρολόι είναι από τον Ross Daly
Αφιέρωμα 3
Όταν ήμουν μικρό παιδί στις πρώτες τάξεις του δημοτικού, το ποίημα το οποίο μου είχε ανατεθεί να εκφωνήσω στην επέτειο τς 25ης Μαρτίου ήταν μέρος του ποιήματος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη με τίτλο “Άσμα πρώτον – Η παραμονή – Διάκος”.
Το δικό μου ποίημα έλεγε (και δεν θα το ξεχάσω ποτέ):
Όταν η μαύρ’ η μάνα μου, εμπρός σε μιαν εικόνα,
Πλάστη μου, μ’ εγονάτιζε με σταυρωτά τα χέρια
και μὄλεγε να δεηθώ για κειους που το χειμώνα
σα λύκοι ετρέχαν στα βουνά, με χιόνια, μ’ αγριοκαίρια,
για να μη ζούνε στο ζυγό, ένιωθα τη φωνή μου
να ξεψυχάει στα χείλη μου, εσπάραζε η καρδιά μου,
μου ετρέμανε τα γόνατα, σαν να ’θελε η ψυχή μου
να φύγει με τη δέηση από τα σωθικά μου.
Ύστερα μὄλεγε κρυφά να Σου ζητώ τη χάρη
να μ’ αξιώσεις μια φορά ένα σπαθί να ζώσω
και να μην έρθει ο θάνατος να μ’ εύρει, να με πάρει,
πριν πολεμήσω ελεύθερος, για Σε πριν το ματώσω.
Πατέρα παντοδύναμε! Άκουσες την ευχή μου
μου φύτεψες μες στην καρδιά αγάπη, πίστη, ελπίδα,
έδωκες μιαν αχτίδα Σου αθέρα στο σπαθί μου
και μου ’πες: Τώρα πέθανε για με, για την πατρίδα!
