Για τους λάτρεις του παλαιού καλού ελληνικού κινηματογράφου, αναδημιεύουμε στοιχεία της βιογραφίας του σεναριογράφου και σκηνοθέτη Γιώργου Τζαβέλα, τις ταινίες του οποίου τόσο αγαπήσαμε.
Βιογραφία
Γεννήθηκε στις 10 Αυγούστου, 1916. Ήταν γιος του δημοσιογράφου Θάνου Τζαβέλλα και της Αφροδίτης Μιχαηλίδου και απόγονος της ιστορικής οικογένειας Τζαβέλλα, από το Σούλι. Υπήρξε παιδικός φίλος του Νίκου Τσιφόρου.
Το 1927 θα παρακολουθήσει τις Δελφικές Εορτές του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού. Θα μαγευτεί και θα συγκινηθεί τόσο πολύ με την αναβίωση του αρχαίου ελληνικού δράματος ώστε έθεσε ως στόχο την ενασχόλησή του μια μέρα με την τραγωδία. Θα το καταφέρει τελικά 35 χρόνια μετά, γυρίζοντας την εξαίσια και πρωτοπόρα για την εποχή της «Αντιγόνη». Ωστόσο, θα μαγευτεί και με έναν ακόμη θρύλο, αυτή τη φορά στις κινηματογραφικές αίθουσες όπου θα γίνει μόνιμος θαμώνας και θα «σπουδάσει» τον κινηματογράφο. Αυτός ο θρύλος ήταν ο Τσάρλι Τσάπλιν. Ο περίφημος Σαρλό και οι ταινίες του θα τον γοητέψουν τόσο που θα πάρει την απόφαση να ασχοληθεί στη ζωή του, με αυτό που αγαπά περισσότερο, δηλαδή, το σινεμά.
Αρχικά, σε συνεργασία με το Νίκο Τσιφόρο θα γράφει το πρώτο θεατρικό του έργο, «Ο κλέφτης της Καρδιάς μου», που παρουσιάστηκε ως οπερέτα, το 1936. Ανέβηκε από το θίασο Ορέστη Μακρή-Μίσιου Χαντά-Παρασκευά Οικονόμου, στο θέατρο Μακεδού, με μουσική δική του – χωρίς να ξέρει καν νότες. Ήταν μόλις στα δεκαεννέα του και, για χάρη του πατέρα του, φοιτητής της Νομικής. Την ίδια χρονιά άνοιξε τον κινηματογράφο Ρουαγιάλ στην Πατησίων.
Στη συνέχεια θα πολεμήσει στο αλβανικό μέτωπο ως στρατιώτης και επιστρέφοντας θα ζήσει την Κατοχή. Ως παθιασμένος κινηματογραφιστής κατέγραφε με την κάμερα του σημαντικές στιγμές εκείνης της περιόδου, όπως την υποστολή της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη. Το οπτικό αρχειακό υλικό εκείνων των ιστορικών γεγονότων το οφείλουμε στον Τζαβέλλα. Επίσης, λίγο πριν την απελευθέρωση, με τη βοήθεια του παραγωγού Μαυρίκιου Νόβακ θα γυρίσει την πρώτη δραματουργικά και τεχνικά άρτια ελληνική ταινία, τα «Χειροκροτήματα».
Μετά την Κατοχή, θα ανεβάσει το ρομαντικό δράμα «Παραμύθι ενός Φεγγαριού», που παίχτηκε από το θίασο Μαρίκας Κοτοπούλη στο θέατρο Ρεξ, το 1946. (Θα ανέβει ξανά στο ραδιόφωνο σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Γρηγορίου, ΕΙΡΤ, 1972). Την ίδια χρονιά η δεύτερη ταινία του Τζαβέλλα, το μελόδραμα «Πρόσωπα λησμονημένα», σηματοδότησε την πρώτη συνεργασία του με τη Φίνος Φιλμ.
Το 1950 θα ξεκινήσει η θριαμβευτική δεκαετία της καλλιτεχνικής του πορείας, με την τεράστια εισπρακτική επιτυχία «Ο Μεθύστακας». Την ίδια περίοδο 1950–1951 θα γράψει τα θεατρικά έργα (επιθεωρήσεις) «Αθάνατος ρωμιός», «Η γυναίκα με το βέτο», «Πάμε πρίμα», «Όλα τον ανήφορο» μαζί με το Γιώργο Θίσβιο και τον Ασημάκη Γιαλαμά για το θίασο Κυριάκου Μαυρέα–Νίκου Σταυρίδη–Σπεράντζας Βρανά. Το 1959 κάνει τη μεγαλύτερη θεατρική του επιτυχία, «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα», με πρωταγωνιστές το Βασίλη Λογοθετίδη και την Ίλια Λιβυκού, στο θέατρο Αθηνών.
Επίσης, έγραψε την περίφημη σειρά «Η αλυσίδα ενός φιλμ» για το περιοδικό «Καινούργια Τέχνη», 1964, στοχεύοντας στην εισαγωγή του μέσου αναγνώστη στην κινηματογραφική τέχνη. Σε αυτά τα κείμενα ο Τζαβέλλας με απλό και κατανοητό λόγο μιλάει για τη δουλειά του σκηνοθέτη, του ηθοποιού, του οπερατέρ, για το σενάριο αλλά και για τη σημασία που έχουν οι τίτλοι αρχής σε μια ταινία.
Το 1974 με τη Μεταπολίτευση, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τού αναθέτει τη θέση του Προέδρου των Γενικών Κινηματογραφικών Επιχειρήσεων, που υπήρξε προπομπός του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (ΕΚΕ). Συμμετείχε στη σύνταξη του πρώτου νόμου για την εθνική κινηματογραφία.
Ο θάνατος της αγαπημένης του γυναίκας το Δεκέμβριο, 1969 τον απομάκρυνε αρκετά από τα καλλιτεχνικά δρώμενα. Μέχρι το τέλος της ζωής του αφιερώθηκε στη συγγραφή της αυτοβιογραφίας του και την τακτοποίηση του κινηματογραφικού του αρχείου. Στις 18 Οκτωβρίου, 1976 θα πεθάνει από βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο, λίγες ημέρες μετά το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, για το οποίο πάσχισε ως ένθερμος υποστηρικτής του.
Φιλμογραφία
- Χειροκροτήματα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1944
- Πρόσωπα λησμονημένα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1946
- Μαρίνος Κοντάρας (σενάριο [διήγημα του Αργύρη Εφταλιώτη], σκηνοθεσία), 1948
- Ο μεθύστακας (σενάριο, σκηνοθεσία, συμπαραγωγός με τη Φίνος Φιλμ), 1950
- Η Αγνή του λιμανιού (σενάριο, σκηνοθεσία), 1952
- Ο γρουσούζης (σενάριο, σκηνοθεσία), 1952
- Το σωφεράκι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1953
- Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (σενάριο [δραματικό ειδύλλιο του Δημήτριου Κορομηλά], σκηνοθεσία), 1955
- Ιστορία μιας κάλπικης λίρας (σενάριο, σκηνοθεσία), 1955
- Άσσοι του γηπέδου (ηθοποιός), 1956
- Ο ζηλιαρόγατος (σενάριο [θεατρικό έργο «Ο εραστής έρχεται του Γεωργίου Ρούσσου], σκηνοθεσία), 1956
- Μια λατέρνα μια ζωή (σενάριο), 1958
- Μια ζωή την έχουμε (σενάριο, σκηνοθεσία), 1958
- Αντιγόνη (σενάριο [τραγωδία «Αντιγόνη του Σοφοκλή], σκηνοθεσία), 1961
- Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα (σενάριο, σκηνοθεσία), 1965
- Ο αστερισμός της Παρθένου (σενάριο), 1973
