- Αυτοβελτίωση, Μαθήματα ζωής, Πνευματικότητα, Τέχνη, Φιλοσοφία

Τα γιατί και τα ίσως της ζωής μας

Ο σταυρός

Η μητέρα του πατέρα μου του έκανε δώρο, μετά τη γέννησή του, έναν ασημένιο σταυρό σαν φυλαχτό. Στα παλιά τα χρόνια τα υλικά δώρα δεν έδιναν και έπαιρναν όπως σήμερα. Το να κάνεις ένα δώρο στις μεγάλες και σημαντικές στιγμές της ζωής ήταν κάτι βαρυσήμαντο, μιας και η απόκτηση ενός υλικού δώρου απαιτούσε χρήματα. Και στα χρόνια που ακολούθησαν την κατοχή, χρήματα δεν υπήρχαν. Ο ασημένιος αυτός σταυρός ήταν λοιπόν τόσο από πρακτική όσο και από συναισθηματική άποψη ένα δώρο βαρύνουσας σημασίας. Ο σταυρός ήταν τετράγωνος στις διαστάσεις του και είχε επιγραφές και στις δύο όψεις του. Στη μία όψη είχε σκαλισμένη τη λέξη “ΓΙΑΤΙ” και στην άλλη όψη τη λέξη “ΙΣΩΣ“. Θυμάμαι πολύ καθαρά την στιγμή που πρωτοαντίκρυσα τον σταυρό αυτό σαν παιδάκι. Θυμάμαι επίσης πόσο συνέπαιρναν τον πατέρα μου οι δυο αυτές λέξεις αλλά και το πόση συγκίνηση αισθανόταν να κουβαλάει τον σταυρό αυτόν πάνω του, ενθύμιο της γέννησής του αλλά και της ιδιαίτερης αγάπης που έτρεφε για την μητέρα του.

Και ένα αυθόρμητο “Γιατί;” σαν ερώτημα ήρθε και μου ξύπνησε την ανάμνηση αυτή και με ώθησε να δώσω μια εξίσου αυθόρμητη απάντηση στο γιατί αυτό. Και η απάντηση ήταν “Ίσως”. Μα τι σημαίνουν άραγε αυτά τα “γιατί” και “ίσως”;

Τα γιατί

Η ζωή κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου είναι γεμάτη από πολλαπλά “Γιατί”. Και μόνο η γέννησή μας είναι ένα τεράστιο “γιατί”. Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει την ενσάρκωσή μας καθώς και την πορεία μας στον υλικό κόσμο. Όσο ο άνθρωπος εξελίσσεται νοητικά, ο υλικός εγκέφαλος είναι το μέσο έκφρασης αυτής της τεράστιας απορίας. Το παιδί από τα πρώτα του βήματα εγκεφαλικής ανάπτυξης ανοίγει τα μάτια του νου και της ψυχής και βομβαρδίζει τους γονείς του με ασταμάτητα αναπάντητα “Γιατί”. Γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί τα φυσικά φαινόμενα τα αντιλαμβανόμαστε όπως τα αντιλαμβανόμαστε, γιατί οι άνθρωποι φέρονται όπως φέρονται, γιατί η φύση της ύλης είναι φθαρτή, γιατί τα πράγματα και οι συνθήκες της ζωής αλλάζουν, γιατί έχουμε όρια, γιατί πονάμε, γιατί αρρωσταίνουμε, γιατί πεθαίνουμε, γιατί ήρθαμε να ζήσουμε εδώ, γιατί η ζωή μας είναι όπως είναι. Το γιατί μπορεί να είναι φορέας καθαρής απορίας και εμπέδωσης της εμπειρίας και της γνώσης (νήπια και μικρά παιδιά), μπορεί να είναι εκφραστής της αμφισβήτησης και της αναζήτησης ταυτότητας (έφηβοι), μπορεί να είναι κραυγή αγωνίας και απόγνωσης για τα δεινά της ζωής, μπορεί όμως και να είναι δίοδος αναζήτησης βαθύτερων νοημάτων και ανακάλυψης πνευματικής ουσίας διαμέσου ψυχικού και συναισθηματικού πόνου.

Εύλογα αναρωτιέται κανείς ποιες μπορεί να είναι οι απαντήσεις στα αναρίθμητα “γιατί” του ανθρώπου, ακόμα και αν τελικά αυτές οι απαντήσεις υπάρχουν. Δύσκολο να αποφανθεί ο ανθρώπινος νους σε όλα αυτά. Μερικές φορές οι απαντήσεις δεν έρχονται υπό μορφή νοητικής και συναισθηματικής επεξεργασίας αλλά υπό μορφή μιας ακατανόητης ανώτερης αίσθησης, η οποία εκπορεύεται από άλλα επίπεδα επίγνωσης της ουσίας του ανθρώπου. Τα επίπεδα αυτά πολύ πιθανώς εδράζονται σε άλλες διαστάσεις μη άμεσα αντιληπτές από τις πέντες αισθήσεις και στη μεταφυσική ονομάζονται ανώτερα πεδία ή σώματα του ανθρώπου, όπως είναι το αιθερικό πεδίο (αύρα). Μέσα από την ανώτερη αυτή αίσθηση έρχονται κάποιες φορές απαντήσεις από το πουθενά και σφραγίζουν τα αναπάντητα κενά των “γιατί” της ζωής μας με τρόπο βιωματικό και προσφέρουν μια γλυκιά αίσθηση πληρότητας διαμέσου της επιβεβαίωσης της βιωματικής γνώσης. Μιας γνώσης την οποία διανοητικά αδυνατούμε να εξηγήσουμε, για την οποία γνωρίζουμε όμως ότι για κάποιο ακατανόητο λόγο είναι ορθή. Υπάρχουν προφανώς πολλά γιατί, ειδικά των μικρών παιδιών, που μπορούν να έχουν μια σύντομη και διανοητικώς επαληθευμένη απάντηση. Ευτυχώς ή δυστυχώς όμως δεν μπορούν να επιστημονικοποιηθούν όλα τα πράγματα στη ζωή. Για όλες τις περιοχές που δεν μπορούν να διανοητικοποιηθούν ή δεν έχουν ακόμα διανοητικοποιηθεί, ας εμπιστευτούμε αυτή την ανώτερη αίσθηση, η οποία όταν εμφανίζεται δίνει συνήθως τις απαντήσεις. Και σε πολλές περιστάσεις, η μόνη σίγουρη απάντηση στα “Γιατί” της ζωής είναι ένα τεράστιο “Ίσως”.

Τα ίσως

Τι σημαίνει όμως ένα ίσως ως απάντηση; Το ίσως εκφράζει για τους πολλούς ανθρώπους την αμφιβολία, προβάλλει το στοιχείο του αμφίρροπου και την αβεβαιότητα. Η αβεβαιότητα όμως μπορεί να μεταφραστεί και διαφορετικά. Η αρχή της αβεβαιότητας ή αλλιώς αρχή της απροσδιοριστίας του Heisenberg είναι βασικό αξίωμα της κβαντικής μηχανικής που διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1927 από τον Βέρνερ Χάιζενμπεργκ (Werner Heisenberg, 1901 – 1976). Σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας είναι αδύνατο να μετρηθεί ταυτόχρονα και με ακρίβεια, ούτε πρακτικά, ούτε και θεωρητικά η θέση και η ταχύτητα, ή ορμή, ενός σωματιδίου. Εν αντιθέσει με την αρχή της αιτιοκρατίας, σύμφωνα με την αρχή της απροσδιοριστίας υπάρχουν γεγονότα των οποίων η εκδήλωση δεν υπαγορεύεται από κάποια αιτία. Δηλαδή υπάρχουν πράγματα στη ζωή μας για τα οποία δεν ισχύει το αίτιο και αιτιατό. Πόσο συγκλοντιστικό μπορεί να είναι αυτό; Η απροσδιοριστία του Heisenberg δεν αναφέρεται στην ανικανότητα του ανθρώπου να παρατηρήσει ορισμένα φαινόμενα στον μικρόκοσμο αλλά σε μία πραγματική ιδιότητα του φυσικούκΚόσμου, η οποία εμφανίζεται και πειραματικά. Ο λόγος που δεν βλέπουμε αυτή την αβεβαιότητα στην καθημερινότητα είναι ότι εμφανίζεται σε πολύ μικρή κλίμακα και γίνεται κυρίως εμφανής στον μικρόκοσμο. Άλλη μια απόδειξη επιστημονική λοιπόν ότι στον κόσμο μας δεν υπάρχουν μόνο όλα όσα φαίνονται και γίνονται αντιληπτά από τις φτωχές και περιορισμένες πέντε αισθήσεις μας. Συνεπώς οι απαντήσεις των “γιατί” διαμέσου των “ίσως” εδράζονται στις κρυφές παρυφές του μικρόκοσμου, του μακρόκοσμου και των “αφανών” κόσμων που βρίσκονται εντός και πέριξ μας.

Η αμφιβολία και η αβεβαιότητα του “ίσως” όμως εκφράζει και μια άλλη οικουμενική αλήθεια του σύμπαντός μας. Η αλήθεια αυτή είναι ο νόμος της δυαδικότητας, όπως αυτός βρίσκεται κωδικοποιημένος σε πολλά σύμβολα θρησκειών και πνευματικών παραδόσεων, ένα παράδειγμα των οποίων είναι το γνωστό σύμβολο του Γιν και του Γιάνγκ στον ταοϊσμό. Σύμφωνα με την Βικιπαίδεια, στην κινέζικη φιλοσοφία, το Γιν-Γιανγκ (陰陽) περιγράφει πως φαινομενικά αντίθετες δυνάμεις μπορούν να αλληλοσυμπληρώνονται και να είναι αλληλεξαρτώμενες στον φυσικό κόσμο και πως το ένα μπορεί να δημιουργήσει το άλλο χάρη στη μεταξύ τους αλληλοσύνδεση. Το Γιν-Γιανγκ αναπαρίσταται φυσικά από διάφορες δυαδικότητες, όπως φως και σκότος, φωτιά και νερό κ.α. Αυτή η φιλοσοφία αποτελεί τη βάση αρκετών φιλοσοφικών ρευμάτων στην ιστορία της Κίνας και κύριος οδηγός της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής, καθώς και διαφόρων κινέζικων πολεμικών τεχνών και ασκήσεων, όπως το Μπαγκουαζάνγκ, το Τάι Τσι Τσουάν και του Τσιγκούν. Αναφέρεται παράλληλα στις σελίδες του Ι Τσινγκ. Η δυαδικότητα βρίσκεται σε διάφορα συστήματα πίστεως, αλλά το Γιν και το Γιανγκ είναι μέρη της Ολότητας (Ενότητας) που ισούται με το Τάο. Ο όρος αποτελεί σημάδι δυαδικού ή διαλεκτικού μονισμού. Το Γιν και το Γιανγκ θεωρούνται συμπληρωματικές (παρά αντιτιθέμενες) δυνάμεις που αλληλεπιδρούν για να σχηματίσουν ένα δυναμικό σύστημα, στο οποίο η ολότητα είναι σπουδαιότερη των επιμερούς κομματιών. Όλα έχουν στοιχεία του Γιν και του Γιανγκ – για παράδειγμα, η σκιά δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς φως. Το σύμβολο του Γιν-Γιανγκ (γνωστό ως taijitu) δείχνει την ισορροπία μεταξύ των δύο αντίθετων με το κάθε μέρος να έχει ένα κομμάτι του αντίθετου στοιχείου (δηλ. το άσπρο κομμάτι έχει στοιχείο από το μαύρο). Στη μεταφυσική του Ταοϊσμού, οι διακρίσεις μεταξύ του καλού και του κακού, καθώς και άλλες διχοτομικές ηθικές κρίσεις, είναι αντιληπτικές και όχι πραγματικές, με αποτέλεσμα η δυαδικότητα του Γιν-Γιανγκ να θεωρείται ένα αδιαίρετο σύνολο. Στις ηθικές του Κομφουκιανισμού, από την άλλη, η ηθική διάσταση συνδέεται με την ιδέα του Γιν και του Γιανγκ (κυρίως στο έργο του Δονγκ Ζονγκσού, 2ος αιώνας π.Χ).

Το κλειδί του μέτρου

Το “γιατί” είναι η αυθόρμητη ερώτηση και το “ίσως” έρχεται ως η καλύτερη αυθόρμητη απάντηση. Και πόσο αλληγορικό μπορεί να είναι η ερώτηση και η απάντηση στο πιο θεμελιώδες υπαρξιακό ερώτημα να βρίσκονται χαραγμένες στις δύο όψεις του σταυρού, ενός εξίσου βαθύτατα αλληγορικού συμβόλου της ζωής μας; Το κλείσιμο του κύκλου της γνώσης γύρω από την ζωή και την ύπαρξη περνάει από το μονοπάτι της αποκρυπτογράφησης του ίσως και της βαθύτερης κατανόησης τόσο του νόμου της δυαδικότητας και της απροσδιοριστίας όσο και από την εμπέδωση και εφαρμογή του μυστικού κλειδιού που είναι η μόνη διέξοδος σωτηρίας από το σύμπαν της δυαδικότητας. Και το κλειδί αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από το μέτρο της αυτογνωσίας.

Ένα γιατί και ένα ίσως

Κλείνουμε αυτή την φιλοσοφική αφήγηση με μια καλλιτεχνική αποτύπωση του ίδιου κύκλου αναζήτησης. Αφιερωμένο το τραγούδι αυτό σε όλες και όλους που αναζητούν και δεν ξεχνούν να συνεχίζουν όταν “πέφτουν”. Με πολλή αγάπη.

Ένα γιατί ριζώνει μέσα στο μυαλό μου και ένα ίσως τυραννάει τη ψυχή
αν μ’αγαπούσες μία στάλα αυτά τα δύο σε μονοπάτι θα περνούσανε μαζί
και θα γελάγανε μέσα στο κρύο και θα χορεύανε κάτω άπ’τη βροχή
κι όταν θα έφτανε να πούνε αντίο ίσως μια αγάπη να ξυπνούσε απ’την αρχή
Ένα γιατί βαθιά πληγώνει την καρδιά μου και ένα ίσως φέρνει πίσω τη στιγμή
αυτή που έβαλες φωτιά στα όνειρά μου και απο τότε τριγυρίζω μοναχή
κι ό,τι απόμεινε μέσα στο κρύο κι ό,τι απόμεινε κάτω απ’τη βροχή
είναι η αγάπη μας και το αντίο είναι ένα ίσως που ‘χει πάντα ένα γιατί.

Σχετικά Ομάδα Consciousness.gr

Διαδρομές αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης
Διαβάστε όλα τα άρθρα από Ομάδα Consciousness.gr