Γενικά για το Ηράκλειο Κρήτης
Το Ηράκλειο είναι η μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης και ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα της Ελλάδας. Η πόλη του αντανακλά με σαφήνεια τους διαφορετικούς πολιτισμούς που άνθισαν στο πέρασμα των αιώνων: Βυζαντινά οικοδομήματα στέκουν δίπλα σε Ενετικά δημόσια και ιδιωτικά κτίρια και Οθωμανικές κατασκευές. Έμβλημα της πόλης ο μεσαιωνικός Κουλές που δεσπόζει στο βενετσιάνικο λιμάνι και επισκιάζει τα εναπομείναντα τείχη της ίδιας περιόδου.
Η Κρήτη με πληθυσμό 623.065 κατοίκων, περίπου 160 χιλιόμετρα νότια της ελληνικής ηπειρωτικής χώρας και εκτεινόμενη από τα δυτικά προς τα ανατολικά, βρέχεται βόρεια από το Κρητικό και νότια από το Λιβυκό πέλαγος. Αποτελεί σημαντικό κομμάτι της οικονομίας και της πολιτισμικής κληρονομιάς της Ελλάδας, διατηρώντας τα δικά της πολιτισμικά στοιχεία. Κατά τα έτη 3000 π.Χ.–1400 π.Χ. άκμασε στο νησί ο Μινωικός πολιτισμός, ένας από τους πρώτους πολιτισμούς της Ευρώπης, με κυριότερα κέντρα του την Κνωσό, τη Φαιστό, τα Μάλια, τη Ζάκρο και τα Γουρνιά όπου βρέθηκαν ανακτορικά συγκροτήματα. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κρήτης είναι ημιαυτόνομη απαρτίζεται από την Αρχιεπισκοπή Κρήτης και οκτώ Μητροπόλεις και είναι εξαρτώμενη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Νομός Ηρακλείου υπήρξε ένας από τους 51 νομούς της Ελλάδας και ένας εκ των 4 νομών της Περιφέρειας Κρήτης. Με την εφαρμογή του αυτοδιοικητικού Προγράμματος “Καλλικράτης” αποτελεί πλέον την Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου με τα ίδια σύνορα και έδρα με τον πρώην νομό. Έχει πληθυσμό 305.017 κατοίκων σύμφωνα με την απογραφή του 2021, και αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα και πολυπληθέστερη περιφερειακή ενότητα της χώρας εκτός των Π.Ε. της Αττικής και της Μ.Ε. Θεσσαλονίκης. Ο χάρτης των δήμων του νομού Ηρακλείου παρουσιάζεται παρακάτω.
Περιήγηση στην πόλη του Ηρακλείου
Στο παλιό (ενετικό) λιμάνι, δίπλα στις σύγχρονες εγκαταστάσεις, διατηρούνται οι θολωτοί ταρσανάδες, όπου στο Μεσαίωνα ναυπηγούνταν οι γαλέρες, ενώ στη δυτική πλευρά κυριαρχεί το επιβλητικό φρούριο Κούλε (16ου αι.). Οι πρώτες οχυρώσεις κατασκευάστηκαν αρχικά από τους Άραβες και τον 15ο αι. ενισχύθηκαν από τους Ενετούς. Από τους επτά προμαχώνες σώζεται σήμερα ο προμαχώνας Μαρτινέγκο, όπου βρίσκεται ο τάφος του διάσημου συγγραφέα Ν. Καζαντζάκη, με θέα όλη την πόλη, ενώ από τις τέσσερις πύλες εισόδου στην πόλη σώζονται η Χανιόπορτα (1570), με το χαρακτηριστικό ανάγλυφο φτερωτό λιοντάρι του Αγίου Μάρκου και η Καινούργια Πόρτα (1587) στη νότια πλευρά.
Στο κέντρο της πόλης βρίσκονται πολλά μνημεία των μεσαιωνικών χρόνων, εποχή μεγάλης ακμής του Ηρακλείου. Ανηφορίζοντας από το λιμάνι την κεντρική οδό 25ης Αυγούστου, συναντάμε την πλατεία με το ναό του Αγίου Τίτου (κτίστηκε το 1872 στη θέση βυζαντινού ναού), ενώ δίπλα βρίσκεται η ενετική Λότζια (16ος αι.), ένα εντυπωσιακό βενετσιάνικο μέγαρο με στοές, που υπήρξε Λέσχη του Δούκα και των αξιωματούχων της Κρήτης, στολισμένη με γλυπτά οικόσημα, τρόπαια κ.α.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του Ηρακλείου είναι οι βενετσιάνικες και τουρκικές κρήνες, που βρίσκονται διάσπαρτες στον ιστορικό ιστό της πόλης. Η γνωστότερη είναι η φημισμένη βενετσιάνικη κρήνη Μorozini ή Λιοντάρια (1628), που αποτελεί το σημείο αναφοράς για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Άλλες αξιόλογες βενετσιάνικες κρήνες είναι η κρήνη Bembo(1552-1554) στην πλατεία Κορνάρου, η κρήνη Sagredo (1602-1604), εντοιχισμένη στη βορειοδυτική γωνία της Λότζια και η κρήνη Priuli (1666), κοντά στο λιμάνι. Από τις τουρκικές κρήνες, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η Φιλανθρωπική Κρήνη (1776), δίπλα στην κρήνη Bembo, που σήμερα χρησιμοποιείται ως καφενείο, η Βρύση του Ιδομενέα (πίσω από το Ιστορικό Μουσείο), η Βρύση του Γενιτσάρ Αγά (στην οδό Ικάρου) κ.α.
Από τους ναούς της πόλης, ξεχωρίζει η Μητρόπολη του Αγίου Μηνά (πλατεία Αγίας Αικατερίνης), η οποία χτίστηκε στο διάστημα 1862-1895 και εντυπωσιάζει με το μέγεθος και τη θέση του. Δίπλα της βρίσκεται το παρεκκλήσι του Μικρού Αγίου Μηνά, ενώ βορειοανατολικά η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης (16ος αι.), που λειτουργεί ως μουσείο έργων της κρητικής αναγέννησης. Στην πλατεία Βενιζέλου, δεσπόζει ο ναός του Αγίου Μάρκου (13ος αι.), ενώ άλλες σημαντικές εκκλησίες της πόλης είναι η Μονή Αγ. Πέτρου και Παύλου, η Παναγία Ακρωτηριανή, η Παναγία των Σταυροφόρων κ.α.
Μην παραλείψετε επίσης να επισκεφθείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, από τα σημαντικότερα μουσεία της Ελλάδας, καθώς συγκεντρώνει σχεδόν όλους τους μοναδικούς θησαυρούς του Μινωικού Πολιτισμού από την Κνωσό, την Φαιστό, τα Μάλια και άλλες περιοχές. Σε κοντινή απόσταση από την πόλη του Ηρακλείου, μπορείτε να επισκεφτείτε το Ανάκτορο της Κνωσού αλλά και αυτό της Φαιστού και των Μαλίων.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και μια επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το Ενυδρείο «Cretaquarium» (στην περιοχή Γούρνες), αγαπημένο σημείο συνάντησης των παιδιών. Ακόμα, σε μικρή απόσταση (στην περιοχή της Χερσονήσου) λειτουργεί τα τελευταία χρόνια σύγχρονο γήπεδο γκολφ για αρχάριους και προχωρημένους παίκτες.
Στην αγορά του Ηρακλείου, από τις πλουσιότερες της Μεσογείου, μπορείτε να βρείτε κάθε είδους σύγχρονα προϊόντα, αλλά και παραδοσιακά κρητικά είδη, όπως το φημισμένο λάδι, τη φημισμένη κρητική τσικουδιά, το τοπικό κρασί, μέλι, βότανα κ.α.
Μπορεί ο αναγνώστης να δει εικόνα από Web camera στην πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου.
Η οδός 25ης Αυγούστου (ή οδός Πλάνης)
Η οδός 25ης Αυγούστου ξεκινά από το Μεϊντάνι, το κεντρικό σταυροδρόμι στο Ηράκλειο, και συνεχίζει μέχρι το ενετικό λιμάνι και το φρούριο Κούλες. Κατά μήκος της βρίσκονται η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, η Λότζια και ο ναός τους Αγίου Τίτου. Οσο πλησιάζετε προς το λιμάνι, θα νιώσετε τη δροσιά της θαλασσινής αύρας, ενώ στο τέλος του δρόμου και στο παράλληλο στενό του Αγίου Δημητρίου υπάρχουν ουζερί με νόστιμα θαλασσινά.
Η 25ης Αυγούστου σήμερα είναι πεζόδρομος και είναι ο δρόμος με τα ομορφότερα νεοκλασικά κτίρια στο Ηράκλειο, που σήμερα στεγάζουν τράπεζες, ταξιδιωτικά γραφεία και μαγαζιά με τουριστικά είδη. Τα κτίρια αυτά χτίστηκαν μετά την καταστροφή του 1898 για να δώσουν στο Ηράκλειο την όψη μοντέρνας μεγαλούπολης. Δεν είναι τυχαίο ότι η 25ης Αυγούστου με σατυρική διάθεση ονομάστηκε “οδός Πλάνης”, γιατί ο επισκέπτης που έρχεται από το λιμάνι και βλέπει τα όμορφα αυτά κτίρια, σχηματίζει μία πρώτη εικόνα για την πόλη που δυστυχώς διαψεύδεται στη συνέχεια.
Η 25ης Αυγούστου χαράχθηκε ίσως από τους Άραβες (9ος-10ος αιώνας) και υπήρξε ανέκαθεν ο κυριότερος δρόμος στο Ηράκλειο, που ένωνε το κέντρο της πόλης με το λιμάνι. Στην ενετική περίοδο (13ος-17ος) ονομαζόταν Ruga maistra, ενώ επί τουρκοκρατίας μετονομάστηκε σε Βεζίρ τσαρσί από το Βεζίρ τζαμί, που βρισκόταν σ’ αυτό το δρόμο.
Σήμερα η ονομασία της οδού οφείλεται σε ένα τραγικό γεγονός, όταν στις 25 Αυγούστου 1898, ημέρα εορτής του Αγίου Τίτου, εξαγριωμένος όχλος μουσουλμάνων κατέσφαξε πλήθος άμαχων χριστιανών και μαζί 17 Άγγλους στρατιώτες και τον πρόξενο της Αγγλίας Λυσίμαχο Καλοκαιρινό. Η άλογη αυτή πράξη βίας ευαισθητοποίησε τις Μεγάλες Δυνάμεις, ώστε να πραγματοποιηθεί μερικά χρόνια αργότερα (1913) η ένωση της Κρήτης με την μητέρα Ελλάδα.
Ύστερα από την καταστροφή του 1898 κτίστηκαν μοντέρνα , τότε , πολυόροφα κτίρια , που έδιναν στο Ηράκλειο την όψη νέας μεγαλούπολης . Την ιδέα αυτή σχημάτιζαν όσοι για πρώτη φορά ερχόταν στο Ηράκλειο από το λιμάνι τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας , μη ξέροντας ότι η πολιτεία στο εσωτερικό της διατηρούσε τον παλιό χαρακτήρα της, με τις πενιχρές τούρκικες οικοδομές . Γι’αυτό την είχαν παρονομάσει οδό Πλάνης.
Πηγές
https://www.visitgreece.gr/el/islands/crete/heraklion/
https://www.explorecrete.com/Heraklion/GR14-Heraklion-25-august.html
