Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) είναι η φυσική γλώσσα της ελληνικής κοινότητας Κωφών. Είναι μια πλήρης γλώσσα, η οποία χρησιμοποιεί τα ίδια είδη γραμματικού μηχανισμού που υπάρχουν και στην προφορική γλώσσα.
Η ΕΝΓ έχει αναγνωριστεί νομικά ως επίσημη γλώσσα της κοινότητας των Κωφών για εκπαιδευτικούς σκοπούς στην Ελλάδα από το 2000. Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα εκτιμάται ότι χρησιμοποιείται από περίπου 40.600 νοηματιστές. Σύμφωνα με τον Α. Καλοκαιρινό, εναλλακτικά του όρου νοηματική γλώσσα θα μπορούσε να χρησιμοποιείται ο όρος νευματική γλώσσα (γλώσσα των νευμάτων)• κάτι τέτοιο όμως δεν έχει γίνει αποδεκτό από την κοινότητα των Κωφών.
Στις 19 Δεκεμβρίου 2013, η ΟΜΚΕ παρουσίασε τη Διακήρυξη για τη Συνταγματική Αναγνώριση της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας.
Πρόκειται για μια γλώσσα που μπορεί να αναλυθεί και να μελετηθεί μεμονωμένα. Η ιδιαιτερότητα της νοηματικής γλώσσας έγκειται στο ότι είναι οπτικοκινητική και όχι προφορική. Δεν εκφράζεται, δηλαδή, με τη φωνή όπως η ομιλούμενη αλλά με τη κίνηση και μορφή των χεριών, την έκφραση του προσώπου, τις κινήσεις του σώματος. Έχει τους δικούς της γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες που τη διαφοροποιούν σε μεγάλο βαθμό από την ομιλούμενη. Η χρήση της νοηματικής αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ένταξη οποιουδήποτε ατόμου στη κοινότητα των Κωφών, για την ένταξη στην οποία δεν έχει σημασία ο βαθμός ακουστικής απώλειας αλλά η γνώση της γλώσσας και ο σεβασμός της κουλτούρας των Κωφών.
Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα δεν είναι διεθνής, όπως λανθασμένα πιστεύεται. Η κάθε χώρα αναπτύσσει τη δική της νοηματική γλώσσα με διαφορετικά κατά βάση νοήματα και διαφορετικό αλφάβητο. Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά και πολλές διαφορές σε μορφολογικό επίπεδο. Παρόλα αυτά, οι Κωφοί διαφορετικών κρατών μπορούν να συνεννοούνται άνετα μέσω των Διεθνών Νοημάτων (International Sign), τα οποία είναι στην ουσία ένας κώδικας που εξυπηρετεί τις απλές καθημερινές ανάγκες επικοινωνίας. Όπως συμβαίνει και με τις ομιλούμενες γλώσσες, σε κάθε χώρα υπάρχουν και διάλεκτοι. Οι γλωσσολογικές έρευνες σε διάφορες νοηματικές γλώσσες έδειξαν ότι η κάθε νοηματική γλώσσα έχει συγκεκριμένη δομή και ανταποκρίνεται στα παγκόσμια κριτήρια (universals) των ανθρωπίνων γλωσσών.
Θα πρέπει να τονισθεί πως, η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα χρησιμοποιείται στην Ελλάδα, αλλά δεν είναι αναπαράσταση της ομιλούμενης ελληνικής γλώσσας, όπως είναι η γραπτή γλώσσα και μπορεί να αποδώσει, όπως κάθε ξεχωριστή γλώσσα, οποιαδήποτε έκφραση της Ελληνικής ομιλούμενης γλώσσας συμπεριλαμβανομένης και της αργκό. Η χρησιμότητα της νοηματικής γλώσσας για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας των κωφών τονίζεται και από τον Σωκράτη στο διάλογό του με τον Ερμογένη, στο έργο του Πλάτωνα «Κρατύλος». Ο Σωκράτης αναφέρει συγκεκριμένα: «Εάν δεν είχαμεν φωνήν ουδέ γλώσσαν και όμως ηθέλαμεν να εκφράσωμεν μεταξύ μας τα πράγματα άραγε δεν θα εδοκιμάζαμεν, καθώς τόρα οι κωφοί, να εκφρασθώμεν με τας χείρας και με την κεφαλήν και με το άλλο σώμα;»
