Χριστούγεννα

Χριστούγεννα

Ετυμολογία της λέξης Χριστούγεννα

Χριστούγεννα < μεσαιωνική ελληνική Χριστούγεννα < Χριστού + γέννα

Χριστός < ελληνιστική κοινή Χριστός < αρχαία ελληνική χριστός < χρίω [(σημασιολογικό δάνειοαραμαϊκή משיחא (mʃiħɑ: μεσσίας)]

μεσσίας < ελληνιστική κοινή μεσσίας < αραμαϊκή משיחא (mʃiħɑ) < εβραϊκή משיח (maːˈʃiːaħ=μυρωμένος) < משח (χρίωμυρώνω)

χρίω < αρχαία ελληνική χείω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *gʰrēy– (χρίωεπαλείφω) < *gʰer– (τρίβω)

χείω < επικός τύπος του χέω

χέω < πρωτοϊνδοευρωπαϊκή *ǵʰew– (χέωχύνωρέω)

γέννα < αρχαία ελληνική γέννα

Σημασιολογία της λέξης Χριστούγεννα

  1. (θρησκείαχριστιανική εορτή, στις 25 Δεκεμβρίου, στη μνήμη της γέννησης του Ιησού Χριστού
  2. (κατ’ επέκταση) η εορταστική περίοδος από τα Χριστούγεννα ως τα Φώτα

Τα Χριστούγεννα (σύνθετη λέξη της δημοτικής Χριστός + γέννα) είναι η ετήσια χριστιανική εορτή της γέννησης του Χριστού και κατ’ επέκταση το σύνολο των εορτών από εκείνη την ημέρα, τις 25 Δεκεμβρίου, μέχρι τα Θεοφάνεια (“Γιορτές των Χριστουγέννων”). Την ημέρα των Χριστουγέννων γιορτάζουν ο Χρήστος, η Χρυσούλα και η Χριστίνα. Το χρονικό διάστημα που περικλείει τις γιορτές των Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Θεοφανείων, ονομάζεται στη λαογραφία και Δωδεκαήμερο.

Ιστορική αναδρομή

Η παράδοση θεωρεί ότι η αρχαιότερη ομιλία για τη γιορτή των Χριστουγέννων εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ. Άλλες Ιστορικές πηγές επισημαίνουν πως ο εορτασμός των Χριστουγέννων άρχισε να τηρείται στη Ρώμη γύρω στο 335, αν και κάποιοι ερευνητές βασιζόμενοι σε αρχαίους ύμνους με χριστουγεννιάτικη θεματολογία θεωρούν ότι τα πρώτα βήματα που οδήγησαν στον εορτασμό αυτό έγιναν μέσα στον 3ο αιώνα.

Επί Πάπα Ιουλίου Α’ (337-352) τα Χριστούγεννα σταμάτησαν να γιορτάζονται μαζί με τα Θεοφάνεια και θεσπίσθηκε ως επέτειος η 25 Δεκεμβρίου κατόπιν έρευνας των αρχείων της Ρώμης, όπως πιστεύεται, επί της απογραφής που έγινε επί αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου, σε συνδυασμό με υπολογισμό ρήσης του Ευαγγελίου (το οποίο και συνέτεινε) του Προδρόμου λεχθείσα περί τον Χριστόν:”Εκείνος δει αυξάνειν, εμέ δε ελατούσθαι” (Ιωάνν. γ’30). Με βάση αυτή την υποθετική πηγή, η Γέννηση του Χριστού ορίσθηκε κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο όπου και αρχίζει η αύξηση των ημερών. Στον καθορισμό της 25ης Δεκεμβρίου ως ημερομηνίας εορτασμού συντέλεσαν προφανώς η μεγάλη εθνική εορτή του “ανίκητου” θεού Ήλιου (Dies Natalis Solis Invicti) και ο εορτασμός των γενεθλίων του Μίθρα που ήταν διαδεδομένα σε όλη την επικράτεια της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας με την έννοια ότι η επιλογή αυτής της ημέρας ως ημέρας γέννησης του Χριστού είχε να κάνει με την προσπάθεια αντικατάστασης των παγανιστικών (μη χριστιανικών) γιορτών που τηρούνταν εκείνον τον καιρό, όπως τα Σατουρνάλια και τα Μπρουμάλια.

Συνεπώς, όταν ο Χριστιανισμός έγινε η επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας, προσπάθησε να απορροφήσει και να δώσει νέα διάσταση και νέα σημασία σε πανάρχαια λατρευτικά έθιμα και λατρευτικές συνήθειες αιώνων. Πάντως, παρά τις απαγορεύσεις της εκκλησίας για πολλές από τις εκδηλώσεις που τελούνταν στην αντίστοιχη του Δωδεκαημέρου περίοδο ή τις νομοθεσίες, αυτές διατηρήθηκαν κυρίως στην ύπαιθρο καθ’ όλη την διάρκεια των ρωμαϊκών αυτοκρατορικών χρόνων, μέχρι τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Σε μεταγενέστερη εποχή πολλά από τα έθιμα τους (ανταλλαγή δώρων, γλέντια, χαρτοπαίγνια κ.ο.κ.) μεταβιβάστηκαν στον εορτασμό τής Πρωτοχρονιάς.

Στη Ρώμη το Ημερολόγιο του Φιλόκαλου (354 μ.Χ.) περιλαμβάνει στην ημερομηνία της 25ης Δεκεμβρίου, απέναντι από την παγανιστική Natalis invicti, δηλ. “γέννηση του ανίκητου (ήλιου)”, την φράση “VIII kal. Ian. natus Christus in Betleem Iudeae.” (“όγδοες καλένδες Ιανουαρίου Ο Χριστός γεννήθηκε στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας.”). Από τη Δύση ο εορτασμός της Γεννήσεως στις 25 Δεκεμβρίου πέρασε και στην Ανατολή γύρω στο 376. Το 386 ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος παρότρυνε την εκκλησία της Αντιόχειας να συμφωνήσει στην 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της Γέννησης. Τον καιρό του Αγ. Αυγουστίνου (354-430) η ημερομηνία της Γιορτής της Γέννησης είχε καθοριστεί, πάντως ο Αυγουστίνος την παραλείπει από τον κατάλογό του με τις σημαντικές χριστιανικές επετείους (PL 33.200). Με τον χρόνο επεκράτησε σε όλο τον χριστιανικό κόσμο εκτός της Αρμενικής Ορθόδοξης Εκκλησίας που συνεχίζει τον συνεορτασμό με τα Θεοφάνεια.

Το 529 ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός απαγόρευσε την εργασία και τα δημόσια έργα κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων και τα ανακήρυξε δημόσια αργία. Ως το 1100, καθώς είχε επεκταθεί η δράση των ιεραποστολών στις παγανιστικές ευρωπαϊκές φυλές, όλα τα έθνη της Ευρώπης γιόρταζαν τα Χριστούγεννα. Εντούτοις, αργότερα, εξαιτίας της Μεταρρύθμισης απαγορεύτηκε ή περιορίστηκε κατά περιόδους η τήρησή του εορτασμού τους σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και στην Αμερική, καθώς θεωρούνταν ότι περιλάμβανε σε μεγάλο βαθμό ειδωλολατρικά στοιχεία.

Η σύγχρονη Χριστουγεννιάτικη κουλτούρα διαμορφώθηκε ως επί το πλείστον τον 19ο αιώνα στη Δυτική Ευρώπη και Αμερική. Οι επικριτές των σύγχρονων Χριστουγέννων κάνουν λόγο για χαρακτηριστικά εμπορευματοποίησης και υλισμού που δεν πρεσβεύουν τις αρχές του Χριστιανισμού.

Ετυμολογική ανάλυση

Η λέξη Χριστούγεννα είναι Mεσαιωνική και συναντάται για πρώτη φορά τον 10ο αιώνα σε κείμενο του αυτοκράτορα Κων/νου Ζ΄Πορφυρογέννητου (Μπαμπινιώτης). Στη λαϊκή παράδοση Χριστούγεννα, εκτός από την εορτή, αποκαλούνται και τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Η Λέξη Χριστούγεννα είναι σύνθετη λέξη της δημοτικής και προέρχεται από τις λέξεις (Χριστός + γέννα).

Το Χριστός είναι ρηματικό επίθετο του χρίω της αρχαίας ελληνικής που σημαίνει «αλείφω με μύρο ή με αρωματικό έλαιο», αλλά και «αναγορεύω κάποιον σε αξίωμα». Η ετυμολογία της λέξης είναι προβληματική: θεωρείται ότι ίσως προέρχεται από το *χρισ-(γ)ω, ή ακόμη από το χραύω=αγγίζω, χαράζω. Το επίθετο Χριστός, στην ελληνιστική περίοδο αποτελεί μεταφραστικό δάνειο από την αραμαϊκή της Παλαιάς Διαθήκης και αποδίδει το mesh ᾱ(mshστα εβραϊκά-Μεσσίας) που έχει την ίδια σημασία, δηλαδή «χρισμένος από το Θεό ως σωτήρας». Το ουσιαστικό γέννα είναι παράγωγο του ρήματος γεννώ που προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα *genaκαι απαντάται με πλήθος μορφών και παραγώγων τόσο στην ελληνική, ήδη από την αρχαία εποχή, όσο και σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες.

Η λέξη Χριστούγεννα στα αγγλικά (Christmas) προέρχεται από μία παλιά λέξη «Cristes maesse» που μεταφράζεται σε «μάζα του Χριστού». Αν και κανείς δε γνωρίζει την ακριβή ημερομηνία γέννησης του Ιησού η επιλογή της ημερομηνίας σχετίζεται με τη γιορτή των Ρωμαίων, τα Σατουρνάλια, που τα γιόρταζαν από τις 17 έως τις 21 Δεκεμβρίου και ήταν αφιερωμένα στον θεό Σατούρνο!  Αυτή η ημερομηνία επιλέχθηκε από τους επικεφαλής της εκκλησίας, τον 4ο αιώνα μ.Χ. Όμως στα τέλη του 19ου αιώνα η γιορτή επικράτησε και διαδόθηκε παγκοσμίως. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν και τα πρώτα Χριστουγεννιάτικα δέντρα.

Πηγές

https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%8D%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B1

https://www.cyprusalive.com/el/xristougenna-apo-pou-proerxete-i-lexi-kai-i-etimologia-tis

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%8D%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BD%CE%B1

Σχετικά Ομάδα Consciousness.gr

Διαδρομές αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης
Διαβάστε όλα τα άρθρα από Ομάδα Consciousness.gr