Πόνος

πόνος < αρχαία ελληνική πόνος

πόνος < πένομαι

πένομαι < αρχαία ελληνική πένομαι

Σημασιολογία του πένομαι:

  1. (λόγιο) είμαι πάρα πολύ φτωχός , είμαι πένης
  2. (αμετάβατο) δουλεύω για το καθημερινό ψωμί μου, για τον επιούσιο
  3. (γενικά) μοχθώ, δουλεύω, κοπιάζω
  4. είμαι φτωχός ή πάμφτωχος
  5. (με γενική) είμαι φτωχός από, έχω ανάγκη, έχω έλλειψη, χρειάζομαι
  6. (μεταβατικό) δουλεύω, επεξεργάζομαι, προετοιμάζω, ετοιμάζω

Σημασιολογία του πόνου:

  1. η μεγάλη δυσκολία της μάχης, η μάχη καθαυτή (στον Όμηρο)
    καί δή αὖ τοι πολεμήια ἔργα μέμηλε καί πόνος
  2. ο μόχθος, η ταλαιπωρία, η πολλή δουλειά, ο κόπος
    μάταιος πόνος (αδικος κόπος) ἄνευ πόνου (άκοπα, εύκολα) ἔχει πόνον πολύν (δεν είναι καθόλου εύκολη δουλειά)
  3. η επιχείρηση, η δουλειά
    καί πόνος ἐντί θάλασσα ( : η δουλειά τους, ο μόχθος τους είναι στη θάλασσα)
  4. το ιδιαίτερα σοβαρό ζήτημα, πρόβλημα
    ὁ Μηδικὸς πόνος (:το πρόβλημα με τους Πέρσες)
  5. ο πόνος, το φυσικό σύμπτωμα του πόνου
    κατέβαινεν ἐς τὰ στήθη ὁ πόνος (Θουκ.), πλευρᾶς πόνοι καὶ θώρακος καὶ ἥπατος , πόνοι ἐν κεφαλῇ (πονοκέφαλοςἐς τὰ ἄρθρα πόνοι (Ιπποκράτης)
  6. το πόνημα (π.χ. το μέλι, ὑψηλὸς τεκτόνων πόνοςτούς ἡμετέρους πόνους: οι καρποί του μόχθου μας)

Επιπρόσθετα γλωσσολογικά σχόλια

Α. 1. κοπιαστική εργασία, κόπος, μόχθος (φυσικός και διανοητικός) |ασχολία, δουλειά 2. σωματική άσκηση, εκγύμναση |ειδικότερη σωματική εργασία 3. ο κόπος της μάχης, ο πόλεμος Β. το αποτέλεσμα της καταβολής κόπου, το έργο Γ. 1. φυσικός πόνος, σωματικό άλγος, ασθένεια 2. ψυχικό άλγος, στενοχώρια, λύπη |αφορμή θλίψης, βάσανο, δυσκολία, συμφορά |προσωποποίηση Πόνος=μυθικό πρόσωπο, γιος της ΄Εριδας |ως επίρρημα πόνῳ, σύν πόνῳ, πολλῷ πόνῳ, μετὰ πολλοῦ πόνου, ἄνευ πόνου |φρ. ἔχει πόνον=απαιτεί κόπο |φρ. πόνον παρέχειν τινί |φρ. πόνον (προσ)τιθέναι, (προσ)τίθεσθαι τινί |φρ. πόνον ή πόνους πονεῖν, πονεῖσθαι, πόνους (ὑπο)φέρειν

  • ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΜΗΡΟ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
    • ουσιαστικά: πόνος, πονηρία, πονήρευμα ‘τέχνασμα, πονηρία’, πόνημα ‘έργο, εργασία’, διαπόνημα, γεωπονία
    • ρήματα: πένομαι ‘εργάζομαι, κουράζομαι, μοχθώ, κοπιάζω , είμαι φτωχός, έχω έλλειψη από κάτι’, πονέω ‘εργάζομαι, μοχθώ, κοπιάζω’, ἀμφιπονέομαι, διαπονέω ‘κάνω κάτι με πολύ κόπο’, ἐκπονέω, ἐπιπονέω, καταπονέω, προπονέω, πονηρεύομαι ‘βρίσκομαι σε κακή κατάσταση, είμαι κακοήθης’, γεωπονέω, ματαιοπονέω
    • επίθετα: πονηρός ‘αυτός που παρέχει πόνους, αυτός που ταλαιπωρείται από κόπους, κακός, ανάξιος, κακοήθης’, ἄπονος, δορίπονος ‘αυτός που ασχολείται με τον πόλεμο, πολεμικός’, δύσπονος ‘επίπονος, κοπιαστικός’, εὔπονος, μελεόπονος ‘αυτός που μοχθεί ανάμεσα σε συμφορές’, πολύπονος, ἀλεξίπονος, ἐθελόπονος ‘αυτός που κοπιάζει εθελουσίως’, λυσίπονος, παυσίπονος, φερέπονος ‘αυτός που προκαλεί θλίψεις, αυτός που υπομένει κόπους’, φιλόπονος, γεωπόνος ‘αυτός που δουλεύει στη γη’
    • επιρρήματα: ἀπόνως, ἐπιπόνως, φιλοπόνως
  • ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ
    • ουσιαστικά: πόνησις, διαπόνησις, καταπόνησις, παραπόνησις, ματαιοπονία, ματαιοπόνημα
    • επίθετα: πονόεις, διάπονος ‘βασανισμένος, ταλαίπωρος’, κατάπονος ‘κουρασμένος’, ματαιόπονος, φυγόπονος
    • επιρρήματα: πολυπόνως, ἐμπόνως
  • ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ΝΕΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΩΣ ΚΑΙ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ
    • πονοδοντίατρος, πονοκαταπαυστήρ, πονόπλαστος, πονηρολογήματα, πονηρολόγος, καταπονήματα, καταπονητικός, καταπονητικώς
  • ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
  • ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΙ
    • Πόντ. πολύπονος ‘αρρωστιάρης’, Μήλος καταπονώ, Κάρπαθ. καταπονιώ, Σκύρ. καταπονού, Ίμβρ. Λέσβ. καταπουνώ
    • Από το αρχικό ρήμα πένομαι προέρχονται δυο μεγάλες σημασιολογικές οικογένειες λέξεων. Η μία οικογένεια ορίζεται από τη διατήρηση του φωνήεντος -ε- του θέματος (πενία, πένης, πενιχρός) και δηλώνει την φτώχεια και την έλλειψη από κάτι. Η δεύτερη οικογένεια χαρακτηρίζεται από τη μετατροπή του φωνήεντος του θέματος σε -ο- και δίνει τις λέξεις που μελετήθηκαν σε αυτήν την ενότητα. Κυρίαρχες έννοιες σε αυτήν την οικογένεια: δουλειά, κόπος, μόχθος, εργασία, βάσανα.

Πηγή:

http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/lexicon/lemma.html?id=161

Related Λήμματα

Σχετικά Ομάδα Consciousness.gr

Διαδρομές αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης
Διαβάστε όλα τα άρθρα από Ομάδα Consciousness.gr