το κρυφό σχολειό
- Αυτοβελτίωση, Μαθήματα, Μαθήματα ζωής, Πνευματικότητα, Φιλοσοφία

Το κρυφό σχολειό

Η ιστορική πραγματικότητα

Ο όρος «κρυφό σχολειό» χρησιμοποιήθηκε τον 19ο αιώνα για να δηλώσει τη διδασκαλία που παρείχαν μοναχοί και άλλοι κληρικοί σε νεαρά Ελληνόπουλα, σε μοναστήρια ή νάρθηκες ναών. Στη διάδοση του όρου ήταν μεγάλη η συμβολή του ομώνυμου πίνακα του Νικολάου Γύζη, που φιλοτεχνήθηκε το 1886, αλλά και του δημοτικού τραγουδιού «Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ, να πηγαίνω στο σκολειό, να μαθαίνω γράμματα, του Θεού τα πράματα» (στην εκδοχή που παραθέτει ο Ι. Βλαχογιάννης). Το 1899, ο Ιωάννης Πολέμης (1862-1924), εμπνευσμένος πιθανότατα από τον πίνακα του Γύζη, γράφει το γνωστό ποίημα «Το Κρυφό Σχολειό», το οποίο συμπεριλήφθηκε στην ποιητική συλλογή «Αλάβαστρα».

Άσχετα από την επιχειρηματολογία της μιας ή της άλλης πλευράς για τον αν υπήρξε ή όχι η διαδικασία του κρυφού σχολειού, η ουσία είναι ότι στον σκοταδισμό των χρόνων της τουρκοκρατίας, η ύπαρξη φωτεινών φάρων του ελληνισμού και της ορθοδοξίας, όπως για παράδειγμα ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ή Πατροκοσμάς, αποτέλεσε θεμέλιο λίθο για την διαφύλαξη του ελληνικού πνεύματος στα ελληνόπουλα και για την διατήρηση της ελληνικής παιδείας.

Το σύχρονο εκπαιδευτικό σύστημα

Παρ’ότι δεν ζούμε σε καιρούς πολέμου ή στρατιωτικής κατοχής στην χώρα μας, δεν είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς την εξέλιξη ενός πολέμου πνευματικής υποβάθμισης και υποδούλωσης του ελληνικού πληθυσμού, η οποία εντείνεται τα τελευταία χρόνια. Ίσως ποτέ δεν σταμάτησε να συμβαίνει αυτό απαρχής της ιδρύσεως του νεοελληνικού κράτους. Στην εποχή μας όμως έχει λάβει ακόμα πιο υποχθόνιες και ύπουλες διαστάσεις. Παρ’οτι κατ’επίφαση είμαστε ελεύθεροι στην έκφραση και στην βούληση, παρ’οτι ζούμε με ένα επίσης κατ’επίφαση δημοκρατικό πολίτευμα, το μεγάλο πρόβλημα που υφίσταται (και σε άλλες χώρες του κόσμου αλλά ιδιαιτέρως στην Ελλάδα) και για το οποίο κανείς δεν συζητά είναι η έλλειψη ή υπολειτουργία των πάσης φύσεως θεσμών. Στην Ελλάδα ιδιαιτέρως βασιζόμαστε στην ύπαρξη ευσυνείδητων προσώπων ως ανεξάρτητων μονάδων που επιτελούν το λειτούργημά τους σε νευραλγικούς επαγγελματικούς και κοινωνικούς ρόλους και επιτυγχάνουν οριακά να αντισταθμίσουν το τραγικό έλλειμα λειτουργίας των θεσμών και των νόμων.

Η κατάσταση στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο είναι δυστυχώς εντελώς διαστρεβλωμένη. Έχουν προ πολλού χαθεί οι αξίες που κάποτε εμπότιζαν τα παιδιά μας από φλογερούς, ευσυνείδητους και φιλόπατρεις εκπαιδευτικούς. Έχει προ παλλού ακυρωθεί η παιδαγωγική λειτουργία του δασκάλου αλλά και του σχολείου και τη θέση τους έχουν δώσει σε διαδικασίες βαθμοθηρίας, στεγνού ανταγωνισμού και άκρας φιλαυτίας, μαθητών και γονέων. Το σχολείο έχει αναδειχθεί πλέον σε μέσο προβολής των μαθητών, οι οποίοι με μαθηματική ακρίβεια εκφράζουν τις ψυχολογικές, συναισθηματικές και πνευματικές ελλείψεις των γονέων τους. Οι δάσκαλοι και καθηγητές, διαθέτοντας πενιχρά μέσα στη διάθεσή τους, κουρασμένοι πληθυσμοί που περιμένουν εσαεί να διοριστούν και όταν διορίζονται απλά δεν έχουν καμμία διάθεση για προσφορά καθώς και ένα άκρως τεχνοκρατικό σύστημα που υπερτονίζει την αξία της εξειδίκευσης εις βάρος της γενικής παιδείας, όλα αυτά είναι δεδομένα που στοιχειοθετούν ένα παρακμάζον εκπαιδευτικό σύστημα που πνέει τα λοίσθια και το οποίο είναι αμφίβολο κατά πόσο ακόμα θα μπορεί να στηρίζει τις δομές της κοινωνίας.

Η κύρια στόχευση για ένα υγιές και ώριμο εκπαιδευτικό σύστημα θα έπρεπε να είναι η καλλιέργεια ισορροπημένων και υγιών πνευματικά και σωματικά ανθρώπων. Αντί της άκρας εξειδίκευσης και στείρας συσσώρευσης γνώσεων, το σχολείο θα όφειλε να επιδιώκει την καλλιέργεια της γενικής παιδείας, της κριτικής ικανότητας, την καλλιέργεια της ικανότητας του σκέπτεσθαι και εκφράζεσθαι, την σύνθεση του διαλόγου, την άμιλλα της συνεργασίας και την εξέλιξη των ταλέντων και του συναισθηματικού κόσμου του κάθε παιδιού. Πόσο ουτοπικά ακούγονται όλα αυτά αλήθεια! Το πρώτο πράγμα που θα έπρεπε να απαντάται στο σχολείο θα έπρεπε να είναι γιατί μαθαίνουμε όσα μαθαίνουμε και εν συνεχεία πώς μαθαίνουμε τα όσα μαθαίνουμε.

Τίποτα από όλα αυτά όμως. Την θέση του μαθήματος της έκθεσης, του πάλαι ποτέ “σκέφτομαι και γράφω” έχει λάβει ένα γενικευμένο και αόριστο μάθημα που ασχολείται με τεχνικές λεπτομέρειες της γλώσσας και υπερπηδά τις βασικές αρχές της σκέψης και της έκφρασης, ακυρώνοντας κάθε ίχνος κριτικής ικανότητας στους νέους μαθητές. Τη θέση της καλλιέργειας της μαθηματικής σκέψης έχει λάβει ο ανταγωνισμός επίλυσης μαθηματικών εξισώσεων διότι μόνο έτσι θα μπορέσουν τα παιδιά να διδαχτούν από τα γεννοφάσκια τους το τόσο ψυχωφελές μάθημα της ρομποτικής!!! και των ξένων γλωσσών, εις βάρος της ανθρώπινης διάστασης και της ελληνικής γλώσσας.

Και αν τα πρώιμα εξειδικευμένα μαθήματα που κρίθηκαν από κάποιους τυπικά ως χρήσιμα για την ανάπτυξη των παιδιών σε μικρή ηλικία διδάσκονται ακόμα και απο καθηγητές που δεν έχουν σχέση με το διδασκόμενο αντικείμενο λόγω έλλειψης προσωπικού (είναι δυνατόν για παράδειγμα γυμναστές να διδάσκουν ιστορία;;;) πόσο ουτοπικό θα ακουγόταν να καθιερώνονταν στα σχολεία μαθήματα που πραγματικά θα μπορούσαν να προάγουν την προσωπικότητα των νέων παιδιών, σε μια κοινωνία αποπροσανατολιστική, μια κοινωνία αδυσώπητων προκλήσεων στις οποίες τα παιδιά μας προσγειώνονται εντελώς αθωράκιστα με ανώμαλο τρόπο; Η σύσταση ενός ώριμου συμβουλίου εθνικής εκπαίδευσης ανεπηρέαστου από τις αιώνιες νεοελληνικές μικροκομματικές σκοπιμότητες θα έπρεπε να περιλαμβάνει κατ’ελάχιστο την καθιέρωση των ακόλουθων μαθημάτων από το δημοτικό και το γυμνάσιο:

  • Μάθημα περιβαλλοντικής αγωγής

Είναι αλήθεια ότι σε παγκόσμιο επίπεδο τα παιδιάς μας δεν διδάσκονται για το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής που συντελείται καθημερινά από την ανθρώπινη παρέμβαση με στόχο το κέρδος. Είναι πολύ σημαντικό να μπορούν τα παιδιά να συνδέσουν την ύπαρξή τους με το φυσικό περιβάλλον, να συνειδητοποιήσουν τα οφέλη της προστασίας του και του σεβασμού προς αυτό και να εμπεδώσουν το γεγονός ότι είμαστε όλοι μέρος ενός οργανικού πλανήτη, μέρος του όλου σύμπαντος.

  • Μάθημα κυκλοφοριακής αγωγής

Σε πολλές χώρες συμπεριλαμβανομένης δυστυχώς της Ελλάδας, η συμπεριφορά των οδηγών στους δρόμους είναι αποκαρδιωτική και επικίνδυνση για τον εαυτό τους και για τους υπόλοιπους οδηγούς και πεζούς. Κάθε είδος ψυχολογικών προβλημάτων αλλά και η έλλειψη κυκλοφοριακής παιδείας αντανακλάται στον αριθμό των τροχαίων και στην κατάσταση στους δρόμους. Η αγενής και επικίνδυνη συμπεριφορά στους δρόμους είναι ακόμα σύμπτωμα της έλλειψης σεβασμού στην συνύπαρξη με τον συνάνθρωπο.

  • Μάθημα σεξουαλικής αγωγής

Το σώμα μας κάποιοι έχουμε μάθει να το θεωρούμε υποδεέστερο της ψυχής, να ντρεπόμαστε για αυτό και να οχυρωνόμαστε πίσω από αμέτρητα ταμπού για το βρώμικο, το ρυπαρό, το άγνωστο. Κάποιοι άλλοι έχουμε θεοποιήσει το σώμα και έχουμε ανάξει την ικανοποίηση των αναγκών του σε ύψιστη ανάγκη, υποβαθμίζοντας τις παράλληλες ανάγκες της ψυχής και του πνεύματος. Και στην μία και στην άλλη ακραία περίπτωση δεν γνωρίζουμε πώς λειτουργεί το σώμα και αγνούμε παντελώς ότι όλες οι λειτουργίες του ανθρώπου είναι ψυχοσωματικές, το σώμα δηλαδή λειτουργεί σε πλήρη οργανική σύμπλευση και ως μια ολότητα εν παραλλήλω με το πνεύμα. Η γνώση για την ύπαρξη και για την διαχείριση της σεξουαλικής ενέργειας που τόσο σημαντικό ρόλο διαδραματίζει στην ζωή μας είναι ανεκτίμητης αξίας.

  • Μάθημα (κοινής) λογικής

Η παρένθεση στον τίτλο μπορεί να ισχύει ίσως περισσότερο σε κάποιες χώρες, δυστυχώς συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Για όλους τους ανθρώπους όμως ισχύει ότι η καλλιέργεια και η μελέτη της λογικής στον άνθρωπο τον βοηθά να δαμάσει τον ανεξέλεγκτο συναισθηματικό του κόσμο, να ελέγξει την ζωή του, να κατανοήσει καλύτερα όσα του συμβαίνουν και με όπλο την φιλοσοφία να πετύχει καλύτερα επίπεδα ψυχοσυναισθηματικής λειτουργίας.

  • Μάθημα υγιεινής

Όταν λέμε υγιεινή συνηθίζουμε να σκεπτόμαστε λεκάνες, τουαλέτες και ιογενείς λοιμώξεις. Προφανώς βέβαια ο όρος υγιεινή δεν καλύπτει μόνο αυτά αλλά είναι κάτι πολύ ευρύτερο. Είναι όπως το λέει και η λέξη η μελέτη όλων των συνθηκών στη ζωή μας που στοχεύουν στην επίτευξη της υγείας ως αδιαίρετο ψυχοσωματικό σύνολο. Η ολιστική ιατρική ασχολείται με την μελέτη όλων των φαινομένων ανθρώπινης φυσιολογίας και συμπεριφοράς μέσα από το πρίσμα της ολιστικής προσέγγισης του ανθρώπου ως ψυχοσωματικής οντότητας. Τι πιο σημαντικό λοιπόν από το να μαθαίνουμε στα παιδιά μας να διαφυλάσσουν την ψυχοσωματική τους υγεία;

  • Μάθημα αυτογνωσίας

Από που να ξεκινήσει και που να τελειώσει κανείς σχετικά με το κεφάλαιο που λέγεται αυτογνωσία. Πολλοί που θα μπορούσαν να διατείνουν την άποψη ότι η αυτογνωσία δεν διδάσκεται με μορφή σχολικού μαθήματος. Η απάντηση σε αυτό είναι ότι όπως κάποτε τα σχολεία δίδασκαν την ουσία της φιλοσοφίας και όχι το περιτύλιγμα της, έτσι και η αυτογνωσία θα μπορούσε να διδαχθεί αν υπήρχε κατάρτιση, γνώση και θέληση και αν το εκπαιδευτικό σύστημα κατάφερνε να επιτύχει έναν συνδυασμό θεωρητικής γνώσης και καθημερινής πρακτικής σχετικά με την γνωριμία με τον εσώτερο εαυτό μας, την διαχείριση των συναισθημάτων και των σκέψεών μας και τις αντιδράσεις μας στα γεγονότα της ζωής μας.

Αλλά είπαμε. Όλες αυτές οι σκέψεις και προτάσεις φαντάζουν ουτοπικές. Δεν είναι όμως καθόλου ουτοπικές σε άλλες χώρες του κόσμου. Σε χώρες στις οποίες οι άνθρωποι δεν φέρουν τη φήμη του ελληνικού φιλότιμου (που μεταξύ μας μόνο στην Ελλάδα τελικά δυσκολεύεται κανείς να βρει) και σε χώρες στις οποίες η πνευματική ωρίμανση και καλλιέργεια των παιδιών ως μελλοντικών πολιτών αποτελεί πολύ σοβαρή υπόθεση της εκάστοτε εκπαιδευτικής πολιτικής. Πόσο λυπηρό η χώρα που γέννησε το λίκνο του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού να είναι ουραγός στην μετάδοση των βασικών αρχών του. Στην περίπτωσή μας ένα σχολείο που θα δίδασκε τα προαναφερθέντα μαθήματα και θα μετέδιδε γνώσεις ανθρωπισμού και αυτογνωσίας δεν θα ήταν μόνο “σχολειό κρυφό” αλλά και “σχολειό ανύπαρκτο”.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ βέβαια τις λαμπρές εξαιρέσεις, τους φωτεινούς φάρους που πλέουν σαν σολωμοί κόντρα στο ρεύμα της ισοπέδωσης και της πνευματικής υποδούλωσης, τους Έλληνες και τις Ελληνίδες εκπαιδευτικούς που ως λαμπρές μονάδες εργάζονται σιωπηρά ως άγνωστοι στρατιώτες στην υπηρεσία των πνευματικών ιδανικών και της πατρίδας. Όμως είναι χρήσιμο να εκθέσουμε και τα πολλά μελανά σημεία των ημερών στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και να επιχειρήσουμε να προτείνουμε ένα νέο ¨κρυφό σχολειό” ως αναγκαίο μέσο για την διασφάλιση της ισορροπίας και της υγείας του πνεύματος.

Παράλληλα με τις αξιοσημείωτες εξαιρέσεις εντός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος η οικογένεια αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δόμησης της πνευματικότητας του ανθρώπου. Αποτελεί το κύριο πλαίσιο εντός του οποίου συντελείται η διαμόρφωση του χαρακτήρα και ως τέτοιο καλείται να διαδραματίσει ρόλο αντίστοιχο ενός “κρυφού σχολειού”.

Οι πνευματικοί συμβολισμοί

Διευρύνοντας λίγο την θεώρησή μας και ξεφεύγοντας από τα πλαίσια του εκπαιδευτικού συστήματος και της οικογένειας, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει κανείς ότι η ζωή μας ολόκληρη, οι εμπειρίες μας και οι στιγμές που βιώνουμε καθημερινά αποτελούν ένα πολύ μεγάλο σχολείο. Αυτό το σχολείο της ζωής που συχνά αναφέρεται σε συζητήσεις είναι το πιο διδακτικό και το πιο σημαντικό από όλα τα σχολεία στα οποία θα φοιτήσουμε. Και αυτό το σχολείο μπορεί να χαρακτηριστεί “κρυφό” διότι είναι ένα σχολείο που δεν μαρτυρά την ύπαρξή του στα μη μυημένα και στα μη έμπειρα μάτια.

Η ζωή μας είναι ένα σχολείο που αφήνει το αποτύπωμά του διακριτικά και καθημερινά στον νου, στην ψυχή και στην καρδιά μας. Είναι ένα σχολείο που μας στέλνει τα μηνύματά του, μας δίνει την τροφοδότησή του άλλοτε με φαινομενικά μικρά και άλλοτε με φαινομενικά μεγάλα και σημαντικά περιστατικά αλλά σε κάθε περίπτωση αυτό στο οποίο στοχεύει είναι να μας στέλνει κωδικοποιημένα μηνύματα και τροφή για σκέψη και εκπαίδευση.

Το να έχει κανείς παιδεία σημαίνει να παιδευτεί και το παιδεύω και παιδεύομαι στην σύγχρονη ελληνική γλώσσα ενέχει μια δόση μόχθου και πόνου/κόπου. Η συνειδητοποίηση του ότι “τα καλά κόποις κτώνται” είναι θεμελιώδους αξίας και διαπνέει την ζωή μας όλη. Άσχετα αν από τα γεννοφάσκια μας μαθαίνουμε στα εύκολα και στην αποφυγή των δυσκολιών, όσο περνούν τα χρόνια διαπιστώνουμε ότι τα πραγματικά ωραία πράγματα είναι και τα δύσκολα, αυτά που κατακτώνται με προσπάθεια και με κόπο.

Το νήμα της ζωής μας από τη γέννηση μέχρι το θάνατο είναι γεμάτο από εμπειρίες, τόσο εξωτερικές όσο και κυρίως εσωτερικές, οι οποίες είναι φορείς εκπαιδευτικών μηνυμάτων. Για το λόγο αυτό λοιπόν, και κόντρα στα ήθη της εποχής, όταν συμβαίνει οτιδήποτε στη ζωή μας να μη ρωτάμε τον εαυτό μας τι μπορούμε να κερδίσουμε από αυτό αλλά τι μπορούμε να μάθουμε. Να ρωτάμε τον εαυτό μας πώς κάθε φορά θα καταστήσουμε δυνατή τη φοίτησή μας στο “κρυφό σχολειό” της ζωής μας. Μέσα από αυτή τη θεώρηση, ο στόχος της ζωής μας στο σύνολό της θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι να μαθαίνουμε, να μαθαίνουμε, να μαθαίνουμε… μέχρι το τέλος.

Πηγές:

https://www.mixanitouxronou.gr/ipirxe-i-ochi-to-krifo-scholio/

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C_%CE%A3%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%8C

Σχετικά Ομάδα Consciousness.gr

Διαδρομές αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης
Διαβάστε όλα τα άρθρα από Ομάδα Consciousness.gr