Βιογραφικό
Ο Αναστάσιος Πολυζωίδης (Μελένικο, 20 Φεβρουαρίου 1802 – Αθήνα, 7 Ιουλίου 1873) ήταν Έλληνας πολιτικός, δημοσιογράφος, συγγραφέας και δικαστικός. Είχε εκλεγεί πληρεξούσιος και είχε πάρει θέσεις υπουργού Παιδείας, νομάρχου, μέλους του Αρείου Πάγου και του Συμβουλίου της Επικρατείας στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος. Ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του Ιωάννη Καποδίστρια.
Γεννήθηκε στο Μελένικο της βορειονατολικής Μακεδονίας (σήμερα χωριό της Βουλγαρίας). Ο πατέρας του Χρήστος ήταν Σερραίος που είχε εγκατασταθεί από μικρός στο Μελένικο, μαζί με τον αδελφό του Λεόντιο. Η μητέρα του ήταν Μελενικιώτισσα. Ο θείος του Αναστάσιου, Λέοντιος υπήρξε μητροπολίτης Μελενίκου (1769 – 1796) και μετέπειτα μητροπολίτης Καισαρείας. Ο Αναστάσιος έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο Μελένικο. Σε ηλικία 14 ετών στάλθηκε από τον πατέρα του στις Σέρρες υπό την φροντίδα των εκεί συγγενών του, προκειμένου να φοιτήσει στην Σχολή των Σερρών, όπου την εποχή εκείνη ήταν Σχολάρχης ο Εδεσσαίος λόγιος Μηνάς Μηνωίδης. Σε ηλικία 16 ετών πέθανε ο πατέρας του και με τη βοήθεια οικογενειακών φίλων στάλθηκε για σπουδές (νομικά, ιστορία και κοινωνικές επιστήμες) στη Βιέννη, το 1817. Το 1821 βρέθηκε στο Βερολίνο, όπου εγγράφηκε στο εκεί πανεπιστήμιο προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του. Με την έκρηξη της επαναστάσεως διέκοψε τις σπουδές του και επέστρεψε στην Ελλάδα. Μετά από περιπέτεια βρέθηκε στην Τεργέστη απ’ όπου μαζί με Ευρωπαίους Φιλέλληνες πέρασε στο Μεσολόγγι. Στο Μεσολόγγι συνεργάστηκε με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, ασπάστηκε τις πολιτικές του αντιλήψεις και έγινε γραμματέας του εκτελεστικού. Αναφέρεται ότι έλαβε μέρος στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (αν και αυτό δεν επιβεβαιώνεται από τα Πρακτικά). Ήταν ο κύριος συντάκτης (συμμετείχε και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος) της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος, η οποία συμπεριλήφθηκε αυτούσια στο Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος, που ήταν και το πρώτο σύνταγμα της πολιτείας.
Επιστολή του της 3ης Σεπτεμβρίου 1824 βρίσκεται στο αρχείο του Σπυρίδωνος Τρικούπη Το 1827 εκλέγεται πληρεξούσιος στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας ενώ τον Οκτώβριο του ίδιου έτους αναχωρεί για το Παρίσι με σκοπό την ολοκλήρωση των σπουδών του.
Επιστρέφοντας από τη Γαλλία, ο Πολυζωίδης πολέμησε την διακυβέρνηση του Καποδίστρια εκδίδοντας στην Ύδρα την εφημερίδα «Απόλλων» η οποία και διώχθηκε. Η αρθρογραφία του ήταν πάντα ορμητική και μεστή επιχειρημάτων. Η είδηση της δολοφονίας του Καποδίστρια πανηγυρίστηκε από την εφημερίδα με την αναγγελία στους αναγνώστες ότι «οι δύο Μαυρομιχάληδες έγιναν μιμηταί των Αρμοδίων και Αριστογειτόνων, των Βρούτων και των Κασσίων, δια να απαλλάξουν το έθνος από από το τέρας της τυραννίας…». Αμέσως μετά τη δολοφονία ο Απόλλων έπαψε να εκδίδεται, διότι «ο σκοπός επληρώθη». Το 1832 διορίστηκε από την Αντιβασιλεία πρόεδρος του πενταμελούς δικαστηρίου του Ναυπλίου που δίκαζε τους Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα κ.ά. Ο Πολυζωίδης τότε μαζί με τον Γεώργιο Τερτσέτη, γνωρίζοντας πολύ καλά την αθωότητα των κατηγορουμένων, αρνήθηκε να υπογράψει την απόφαση καταδίκης τους σε θάνατο για εσχάτη προδοσία. Η κίνησή του προκάλεσε τη φυλάκιση και την άγρια κακοποίησή του από την Αντιβασιλεία. Αναμφίβολα η άρνησή του να αποδεχτεί την κρατική παρέμβαση στα της δικαιοσύνης ήταν ενδεικτική της ακεραιότητας του χαρακτήρα του.
Με την ενηλικίωση του Όθωνα αποκαταστάθηκε και διορίστηκε αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου και σύμβουλος επικρατείας. Το 1837 διορίστηκε υπουργός Παιδείας και Εσωτερικών. Ως υπουργός Παιδείας συνέβαλε καταλυτικά στη θεμελίωση του Εθνικού Πανεπιστημίου, ενώ από τη θέση του υπουργού Εσωτερικών αγωνίστηκε για την ελευθερία του λόγου. Το 1862 διορίστηκε νομάρχης Αττικοβοιωτίας.
Ο Πολυζωίδης ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε, σε ομιλία του στο Ναύπλιο, τον όρο “ιερή πόλη” για το Μεσολόγγι, όρος που από τότε καθιερώθηκε.
Πέθανε το 1873 στην Αθήνα.
Συγγραφικό έργο
Έργα του ήταν:
- Θεωρία γενική περί των διαφόρων διοικητικών συστημάτων και εξαιρέτως του κοινοβουλευτικού (1825)
- Σύντομος πραγματεία περί των ειρηνοποιών και ορκωτών κριτών της Αγγλίας
- τα Γεωγραφικά (δίτομος ελληνική γεωγραφία 1859)
- Τα Γεωγραφικά κατά το ενεστώς και παρελθόν : Συγκριτικώς, ωσεπιτοπολύ, και εν συναφεία μετά της Ιστορίας των Εθνών / Συνταχθέντα προς χρήσιν της μαθητευομένης Ελληνικής νεολαίας και παντός φιλομαθούς υπό Α. Πολυζωϊδου. Εν Αθήναις : Εκ του Τυπογραφείου της Αυγής, 1859. (Τόμος 1 : Περιέχων τας γενικάς αρχάς της γεωγραφίας τα Ασιατικά και Αφρικανικά, Τόμος 2 : Περιέχων Τα Ευρωπαϊκά, Αμερικανικά και Αυστραλιακά).
- τα Ελληνικά (1870, 2 τόμοι)
- Τα Ελληνικά : ήτοι ο βίος της Ελλάδος κατά πάσας τας σχέσεις και εκδηλώσεις αυτού εξεταζόμενος / Συγγραφέντα μεν το πρώτον υπό Α. Πολυζωϊδου, επιθεωρηθέντα δε και διορθωθέντα το δεύτερον υπό Ι. Πρωτοδίκου καθηγητού. Εν Αθήναις, Παρά τω εκδότη Σ. Κ. Βλαστώ, 1881.
- η Γενική Ιστορία (1880-1890, 3 τόμοι)
- Γενική ιστορία από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Αναστασίου Πολυζωίδου, επιθεωρηθείσα και συμπληρωθείσα υπό Γεωργίου Π. Κρέμου, Εν Αθήναις, Παρά τω εκδότη Σ. Κ. Βλαστώ (1888-1890)
- τα Νεοελληνικά (1874-1875)
- Τα Νεοελληνικά : ήτοι τα κατά την Ελλάδα κυριώτερα συμβάντα και η κατάστασις της ελληνικής παιδείας από αλώσεως της Κορίνθου υπό των Ρωμαίων έως του εσχάτου υπέρ αυτονομίας εθνικού αγώνος 146 π.Χ.-1821μ.Χ. / υπό Α. Πολυζωίδου. Εν Αθήναις εν τω Τυπογραφείω “Ιλισσός”, 1874-1875.
και άλλα.
Η στάση του στην δίκη του Κολοκοτρώνη
Το 1832 διορίστηκε από την Αντιβασιλεία, πρόεδρος του πενταμελούς δικαστηρίου του Ναυπλίου(πρώην Τζαμί Ναυπλίου) που δίκαζε τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Πλαπούτα κ.ά. Ο Πολυζωίδης τότε, μαζί με τον δικαστή Γεώργιο Τερτσέτη, γνωρίζοντας πολύ καλά την αθωότητα των κατηγορουμένων, αρνήθηκε να υπογράψει την απόφαση καταδίκης τους σε θάνατο για εσχάτη προδοσία.
Η καταδικαστική απόφαση, φέρει τις υπογραφές της πλειοψηφίας, αλλά όχι του προέδρου Πολυζωίδη και του δικαστή Τερτσέτη. Η κίνησή του προκάλεσε τη φυλάκιση και την άγρια κακοποίησή του από την Αντιβασιλεία. Αναμφίβολα η άρνησή του να αποδεχτεί την κρατική παρέμβαση στα της δικαιοσύνης ήταν ενδεικτική της ακεραιότητας του χαρακτήρα του.
Οι χωροφύλακες με βρισιές και λασπολογίες και με προτεταμένη τη λόγχη προς τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου, τον πιεζουν ασφυκτικά να υπογράψει τη θανατική καταδίκη των αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης. Η απάντηση του Πολυζωΐδη είναι: «Το σώμα μου δύνασθε να το κάμητε όπως θέλετε, αλλά τον στοχασμόν μου, την συνείδησίν μου, δεν θα δυνηθήτε να τα παραβιάσητε».
Ο ίδιος ο Υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Σχοινάς έρχεται στη δίκη για ν’ αποσπάσει την υπογραφή κατά πρώτον λόγο του Προέδρου Πολυζωίδη, αλλά και του δικαστή Τερτσέτη. Επιθυμεί μία «ομόφωνη» απόφαση. Ορμά έξαλλος προς τον Πολυζωίδη, αξιώνοντας να υπογράψει, αλλά λαμβάνει την απάντηση: «Προτιμώ την αποκοπήν της χειρός μου, αλλά δεν υπογράφω».
Οι αστυνομικοί τους τραβούν βιαίως απ’ το δωμάτιο των διασκέψεων, να τους βάλουν στην έδρα να υπογράψουν και να διαβαστεί η απόφαση. Τους χτυπούν με γροθιές, με κλωτσιές, με τους υποκόπανους των όπλων. Τους φτύνουν, τους βρίζουν, σχίζουν τα ρούχα του Προέδρου Πολυζωΐδη. Ο Πρόεδρος Πολυζωΐδης, κατά πρώτον λόγο, αλλά και ο δικαστής Τερτσέτης εκείνες τις ώρες καθιέρωσαν έμπρακτα την ιδέα της ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ.
Η «απόφαση» είχε συνταχθεί απ’ το δικαστή Δ. Σούτσο, συγγενή του Σχινά και απαγγέλθηκε υπογραμμένη απ’ τους τρεις δικαστές Α. Βούλγαρη, Δ. Σούτσο και Φ. Φραγκούλη, υπηρέτες της αυθαιρεσίας και της βίας της κρατικής εξουσίας. «Εις την ακρόασιν της αποφάσεως σταλαγματιές δακρύων έπεφταν από τους οφθαλμούς του Πλαπούτα. Εσυλλογίζετο την ορφάνεια των τέκνων του. Ο Κολοκοτρώνης με ατάραχον βλέμμα είπε: Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη βασιλεία σου». (Γ. Τερτσέτη, Άπαντα).
Η καταδίκη αυτή προκάλεσε κύμα λαϊκής αγανάκτησης και η Αντιβασιλεία αναγκάστηκε να μετατρέψει την ποινή του θανάτου σε ισόβια κάθειρξη και αργότερα σε εικοσαετή κάθειρξη. Ο Πολυζωίδης επελέγη από την αντιβασιλεία ως πρόεδρος του συγκεκριμένου δικαστηρίου, κυρίως επειδή αρθρογραφούσε εναντίον της ρωσοφιλικης τάσης του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Με την ενηλικίωση του Βασιλιά Όθωνα, αποκαταστάθηκε και διορίστηκε αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου και σύμβουλος επικρατείας. Ο Όθωνας απένειμε χάρη στον Πολυζωίδη. Το 1837 διορίστηκε υπουργός Παιδείας και Εσωτερικών. Ως υπουργός Παιδείας ,συνέβαλε καταλυτικά στη θεμελίωση του Εθνικού Πανεπιστημίου, ενώ από τη θέση του υπουργού Εσωτερικών, αγωνίστηκε για την ελευθερία του λόγου. Το 1862 διορίστηκε νομάρχης Αττικοβοιωτίας.
Ο Πολυζωίδης υπήρξε συντάκτης του ελληνικού Συντάγματος του 1822 και κύριος συντάκτης της Διακήρυξης του 1822 ,την οποία συνέταξε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Αλλα έργα του είναι: «Σύντομος πραγματεία περί των ειρηνοποιών και ορκωτών κριτών της Αγγλίας», «Γεωγραφικά», «Ελληνικά», «Νεοελληνικά» και «Γενική Ιστορία».
Πολλοί νομικοί και ιστορικοί, διαχρονικά ασχολούνται με την ιστορική – πολιτική και νομική σημασία της δίκης των Θ. Κολοκοτρώνη και Δ. Πλαπούτα που κατηγορήθηκαν για συνωμοσία κατά του Βασιλέως. Η δίκη διεξήχθη την άνοιξη του 1834 στο «Βουλευτικόν» του Ναυπλίου και διήρκεσε έξι εβδομάδες.
Η πρώτη αυτή μεγάλη δίκη της νεότερης Ελλάδας προσφέρεται για διαχρονικό προβληματισμό σχετικά με την φυσιογνωμία του νεωτερικού ελληνικού κράτους, τα κομματικά πάθη που διχάζουν, τον ρόλο των ξένων δυνάμεων, αλλά και τις παρεμβάσεις της πολιτικής εξουσίας στην απονομή της δικαιοσύνης. Αναδεικνύει τη δύναμη του δικανικού λόγου και της ελεύθερης συνείδησης ,συνάμα, δε, μεταφέρει το μήνυμα της ενότητας στη μακρά πορεία για την εθνική ολοκλήρωση.
Στις 24 Σεπτεμβρίου 1834 στο ίδιο πάλι δικαστήριο, ήσαν κατηγορούμενοι οι δύο δικαστές: Πολυζωίδης και Τερτσέτης. Κατήγορος ήταν ο Μάσον.
Η Κατηγορία: Άρνησης Υπηρεσίας. Τερτσέτης: «Ποιός είσαι εσύ που παίζεις με ημάς εις την γη της γεννήσεώς μας;».
Όρθιο το ακροατήριο χειροκροτεί και επευφημεί τους κατηγορουμένους. Ο Πρόεδρος του δικαστηρίου Σωμάκης, διαβάζει την αθωωτική απόφαση. Η δικαιοσύνη, η ελληνική δικαιοσύνη εθριάμβευε για δεύτερη φορά.
Να θυμηθούμε αποσπάσματα της απολογίας του Πολυζωίδη. Ήταν λόγος πύρινος, αιώνιος, διαχρονικός.
«…σήμερα έχω ό,τι δεν είχα ως Δικαστής. Ελευθερία. Ελευθερία να εκφράσω τη σκέψη μου… ο τόπος αυτός είναι σκληρός, το αίμα έχει κάνει το χώμα πέτρα, το κλίμα είναι ύπουλο, βαρύ. Είτε από ελονοσία, όπως ο Λόρδος Μπάιρον, είτε από πιστόλι και μαχαίρι θα πεθαίνουν οι ξένοι. Η Ελλάδα αργά ή γρήγορα ξερνά τα ξένα σώματα που πάνε να κολλήσουν πάνω της. Κι ας έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Η έννοια του δικαίου είναι σχετική. Το δίκαιο για να είναι δίκαιο έχει ανάγκη από ιθαγένεια, από εθνισμό. Ποιος είναι ο εθνισμός σου Επίτροπε;
Ξέρεις να λες Ελλάδα στα ελληνικά. Μα τίποτα δεν νιώθεις απ’ ότι σπουδαίο, μεγάλο και αιώνιο κρύβει τούτη η λέξη στα σπλάχνα της. Δεν έχεις θέση στην ελληνική δικαιοσύνη Επίτροπε. Είσαι εκτός! Φύσει και θέσει… κάθε σπιθαμή που καταλαμβάνει αυτή τη στιγμή η ύπαρξή σου είναι του Κολοκοτρώνη Επίτροπε!… αλλά ποιος είσαι εσύ που θα του ζητήσεις να πληρώσει για τα σφάλματά του; Μα αυτός είναι η Ελλάδα, κύριε Μάσον…
Είστε υποκριταί γιατί λέτε ότι αγαπάτε την Ελλάδα, αλλά ζητάτε να αποκεφαλίσετε τους Έλληνες! Και τι Ελλάδα θα απομείνει χωρίς τους Έλληνες; Μήπως θέλετε να σφάξετε εμάς για να κατοικηθεί από εσάς; Ω, φιλέλληνες! Φως ζητήσαμε, σκοτάδι μας φέρατε! Έχετε μίσος για το γένος μας, που πάντα μέσα σ’ ολόκληρη την ιστορία του στάθηκε αντίθετο στους Τυράννους και την τυραννία. Γιατί, όντας τούτος ο τόπος πέρασμα για άλλες θάλασσες, για μεγάλα κέρδη και συμφέροντα, έχει το κακό ιδίωμα να κατοικείται από έναν δύσκολο, ατίθασο και υπερήφανο λαό. Πάσα διαφωνία μεταξύ Ελλήνων είναι διαφωνία μεταξύ Ηρώων».
